۱۸ تیرماه، در تقویم رسمی کشور به عنوان «روز ملی ادبیات کودک و نوجوان» نام‌گذاری شده است؛ روزی که بهانه‌ای است برای یادآوری نقش ماندگار مهدی آذر یزدی، نویسنده‌ای که با قلمی ساده و دلنشین، دنیای کودکان ایرانی را متحول کرد و ادبیات کودک را در ایران بنیان نهاد.
ماجرای این تحول از روستای خرمشاه در حومه شهر یزد آغاز شد؛ جایی که جوانی برخلاف مسیر رایج زندگی در آن دوران، به جای کشاورزی یا بنایی، راهی کارگاه جوراب‌بافی شد. اما سرنوشت او را به کتابفروشی کوچکی رساند که نقطه عطف زندگی‌اش شد. مهدی آذر یزدی بعدها درباره آن دوران گفته بود: «گمان می‌کردم به بهشت رسیده‌ام؛ تولدی دوباره برای من و آغاز کتاب‌خواندنم بود.»
او پس از مدتی به تهران رفت و در چاپخانه امیرکبیر مشغول به کار شد. همان‌جا بود که ایده ساده‌نویسی متون کهن برای کودکان در ذهنش جرقه زد. آذر یزدی با الهام از آثاری چون کلیله و دمنه، گلستان سعدی، مثنوی معنوی، مرزبان‌نامه و قابوس‌نامه، مجموعه‌ای از داستان‌های اخلاقی و آموزنده را برای کودکان بازنویسی کرد. این آثار بعدها با عنوان مشهور «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» منتشر شدند؛ مجموعه‌ای که در اتاقی کوچک زیرشیروانی با چراغی دیواری و ساده نوشته شد، اما تأثیری عمیق بر نسل‌های مختلف گذاشت.
نخستین جلد این مجموعه توسط انتشارات امیرکبیر منتشر شد و به سرعت جای خود را در دل خانواده‌ها و مدارس باز کرد. آذر یزدی با زبانی روان و بی‌تکلف، قصه‌هایی را روایت می‌کرد که تا پیش از آن، کسی برای کودکان ننوشته بود. آثار او نه‌تنها در حوزه ادبیات کودک، بلکه در فرهنگ عمومی جامعه نیز جایگاهی ویژه یافتند.
روستای خرمشاه، که امروز به محله‌ای در دل شهر تاریخی یزد تبدیل شده، زادگاه و آرامگاه این نویسنده بزرگ است. این محله با پیشینه‌ای متعلق به دوران قاجار، دارای آثار تاریخی ارزشمندی چون مسجد، حسینیه، حمام، آب‌انبار و ساباط‌های خشتی است که در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌اند. زیارتگاه‌های پیر شاه ورهام و پیر مراد نیز از مکان‌های مقدس زرتشتیان در این منطقه به شمار می‌روند.
مهدی آذر یزدی در ۱۸ تیرماه در حسینیه خرمشاه به خاک سپرده شد. آرامگاه او امروز تنها یک مزار نیست، بلکه نمادی است از خاطرات مشترک نسل‌هایی که با قصه‌های ساده و آموزنده‌اش بزرگ شدند. کتاب‌هایی که با جمله آشنای «روزی بود و روزگاری بود» آغاز می‌شدند و داشتن مجموعه کامل آن‌ها، آرزوی هر کودک ایرانی بود.
روز ملی ادبیات کودک و نوجوان، فرصتی است برای پاسداشت میراث فرهنگی و ادبی مردی که با قلمی صادقانه، دنیای کودکان را رنگی تازه بخشید و ادبیات را به زبان آن‌ها ترجمه کرد.
