بحران اقلیمی و اثرات گرمایش جهانی که در سال‌های اخیر اکوسیستم‌های طبیعی ایران را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده، حالا دریاچه ارومیه را به نقطه‌ای هشداردهنده رسانده است. این پهنه آبی ارزشمند، که زمانی بزرگ‌ترین دریاچه داخلی کشور محسوب می‌شد، در حال حاضر با کاهش سطح آب و شدت گرفتن تبخیر، در آستانه خشک‌شدن کامل قرار گرفته است.
وضعیت فعلی دریاچه؛ نشانه‌های زوال کامل
دمای بالا در مناطق شمال‌غربی کشور باعث شده تا بخش‌های شمالی دریاچه ارومیه تنها پوششی نازک و پراکنده از آب را در خود جای دهند؛ ضخامت این لایه آبی به گفته مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان‌غربی، به حدود ۴ تا ۵ سانتی‌متر رسیده است و دیگر نمی‌توان آن را یک «سطح آبی واقعی» تلقی کرد. وی هشدار داد که اگر وضعیت فعلی ادامه یابد، دریاچه برای نخستین‌بار کاملاً خشک خواهد شد.
در بخش جنوبی نیز شرایط بحرانی است؛ بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ کیلومتر مربع از این قسمت دارای عمق آب بسیار پایین، در حد ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر است. با ادامه روند تبخیر تا پایان فصل تابستان، احتمال کاهش بیشتر این سطح و تبدیل شدن منطقه به زمین خشک بسیار بالا ارزیابی شده است.
دلایل بحران؛ از خشکسالی تا کاهش حقابه
به گفته حجت جباری، علت اصلی وخامت وضعیت فعلی، به خشکسالی شدید در سال آبی جاری، افت محسوس جریان رودخانه‌های منتهی به دریاچه و مصرف بی‌رویه منابع آبی در محدوده حوضه بازمی‌گردد. وی تأکید کرد که در سال آبی جاری، دریاچه ارومیه نتوانسته حقابه مورد نیاز خود را دریافت کند و میزان ورودی آب به حداقل رسیده است.
حقابه این دریاچه در سال‌های اخیر معادل ۳.۴ میلیارد مترمکعب تعیین شده اما در عمل تنها بخشی از آن محقق شده است. در سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ تنها ۸۰۰ میلیون متر مکعب از این حجم به دریاچه اختصاص یافت و در سال گذشته نیز میزان حقابه تالاب‌های مرتبط تنها ۶۵ میلیون متر مکعب بوده است.
چشم‌انداز نگران‌کننده؛ ضرورت اقدامات فوری
با توجه به کاهش بی‌سابقه منابع آبی، نبود برنامه‌ریزی پایدار برای تأمین حقابه و استمرار خشکسالی، خطر نابودی کامل دریاچه ارومیه از حالت بالقوه به یک واقعیت نزدیک تبدیل شده است. کارشناسان هشدار می‌دهند که این بحران باید با تدابیر فوری مدیریتی و زیست‌محیطی مواجه شود، چراکه در صورت ادامه این روند، آسیب‌های اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی آن برای منطقه و کشور غیرقابل جبران خواهد بود.
