شاید برایتان عجیب باشد، اما نزدیک‌ترین خویشاوند زنده نهنگ‌ها، اسب آبی است! این در حالی است که این دو جانور هیچ شباهت ظاهری به یکدیگر ندارند و زیستگاه، رژیم غذایی و پراکندگی کاملا متفاوتی دارند. با این وجود، تحقیقات علمی نشان داده که این دو موجود، جد مشترکی داشته‌اند که میلیون‌ها سال پیش روی خشکی زندگی می‌کرده است.
نهنگ‌ها که امروزه در دریاها و اقیانوس‌ها زندگی می‌کنند، از جمله بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین موجودات روی زمین هستند. آنها با تکنیک‌های شکار چشمگیر و تاریخچه تکاملی جالب خود، همواره مورد توجه بوده‌اند. اما چگونه این موجودات عظیم‌الجثه و باشکوه، از موجودات خشکی‌زی تکامل یافته‌اند؟
تصور می‌شود که اسب آبی حدود ۱۵ میلیون سال پیش از گروهی غیرآبی به نام آنتراکوترها تکامل یافته باشد. از سوی دیگر، نهنگ‌ها بیش از ۵۰ میلیون سال پیش از موجوداتی که در خشکی زندگی می‌کردند، تکامل یافتند. با این حال، زمانی در تاریخ تکاملی، اسب آبی و نهنگ، اجداد مشترکی داشتند که روی خشکی زندگی می‌کردند.
یکی از اولین اجداد زمینی نهنگ، حیوانی به نام پاکیستوس بود که به عنوان “نهنگ اول” یا یکی از اولین آب‌بازسانان شناخته می‌شد. این موجود که روی چهار اندام حرکت می‌کرد، ظاهراً هم از گوشت حیوانات خشکی‌زی و هم ماهیان تغذیه می‌کرده است.
پس از پاکیستوس، موجوداتی تکامل یافتند که بیشتر به داخل آب حرکت کردند و با این محیط جدید سازگار شدند. یکی از این موجودات آمبولوسِتوس بود که حدود ۵۰ تا ۴۸ میلیون سال پیش زندگی می‌کرد. این موجود دمِ بلندی برای شنا داشت، هم در خشکی و هم در آب زمان سپری می‌کرد و هنوز چهار دست و پا داشت.
با گذشت زمان، نهنگ‌ها تغییرات زیادی کردند تا با زندگی در آب سازگار شوند. آنها پاهای خود را از دست دادند، بدنشان کشیده و آب‌دوست شد، و باله‌هایی برای شنا کردن و دمی برای حرکت در آب پیدا کردند. سوراخ بینی آنها نیز به بالای سرشان منتقل شد تا بتوانند راحت‌تر تنفس کنند.
دکتر الن کامبز، محقق آب‌بازسانان، در این باره می‌گوید: “در عرض هشت میلیون سال، اجداد نهنگ‌ها از حالت کاملاً خشکی‌زی به موجوداتی کاملاً آبزی تبدیل شدند. این زمان در مقیاس تکاملی، خیلی سریع است.”
تحقیقات ژنتیکی نشان داده است که نهنگ‌ها علاوه بر تغییرات فیزیکی، ژن‌های خاصی را نیز از دست داده‌اند که با زندگی در آب سازگار نبوده‌اند. برای مثال، آنها ژن تولید بزاق را از دست داده‌اند، زیرا دیگر نیازی به آن نداشته‌اند. همچنین، نهنگ‌های دندان‌دار بیشتر ژن‌های بویایی و چشایی خود را از دست داده‌اند.
در نهایت، اندازه بزرگ نهنگ‌ها نیز نتیجه تغییرات ژنتیکی و فشارهای تکاملی بوده است. بدن‌های بزرگ‌تر به دلیل مزایایی مانند حفظ بهتر گرما، افزایش راندمان شنا و کاهش خطر شکار شدن در اقیانوس، انتخاب شده‌اند. همچنین، محیط آبی با کاهش محدودیت‌های ناشی از گرانش، امکان رشد بی‌سابقه‌ی آنها را فراهم کرده است.
داستان تکامل نهنگ‌ها، یکی از شگفت‌انگیزترین داستان‌های تکامل حیوانات است. این موجودات با تغییرات تدریجی و سازگاری با محیط آبی، به یکی از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین موجودات روی زمین تبدیل شده‌اند.
