مطالعات جدید نشان می‌دهد که با وجود عبور احتمالی از مرز بحران‌زا گرمایش جهانی، هنوز فرصت برای مهار روند رو به رشد دمای زمین وجود دارد؛ البته تنها با اقدامات فوری، مؤثر و هماهنگ جهانی.
خطر عبور از مرز ۱.۵ درجه سانتی‌گراد
بیش از ۶۰ اقلیم‌شناس در خردادماه امسال هشدار دادند که در صورت ادامه روند فعلی انتشار گازهای گلخانه‌ای، ظرفیت انتشار دی‌اکسیدکربن بدون عبور از مرز خطرناک ۱.۵ درجه سانتی‌گراد گرمایش، تا سه سال آینده به پایان خواهد رسید. این مرز، نسبت به دمای متوسط دوران پیشاصنعتی تعریف شده و عبور از آن می‌تواند پیامدهایی جدی برای جزایر کوچک، سامانه‌های زیستی حساس و جوامع آسیب‌پذیر به دنبال داشته باشد.
آیا عبور از ۱.۵ درجه پایان همه چیز است؟
اگرچه رسیدن به این مرز بحرانی نگران‌کننده است، اما زمین بلافاصله دچار فروپاشی اکولوژیک نخواهد شد. کارشناسان معتقدند که با کاهش سریع و گسترده‌ی انتشار گازهای گلخانه‌ای، حتی پس از عبور از مرز ۱.۵ درجه، می‌توان روند گرمایش را متوقف و در بلندمدت معکوس کرد.
مایکل مان، اقلیم‌شناس برجسته، تأکید می‌کند: «هر میزان کاهش انتشار، اهمیت دارد. جلوگیری از انتشار گازها در حال حاضر هم ارزان‌تر است و هم اثربخش‌تر از راهکارهای بازگشت دمای زمین در آینده.»
گرمای پنهان اقیانوس‌ها
در حال حاضر، دمای متوسط جهانی حدود ۱.۲ درجه سانتی‌گراد نسبت به دوران پیشاصنعتی افزایش یافته است. بخش زیادی از گرمای ناشی از گازهای گلخانه‌ای توسط اقیانوس‌ها جذب شده و طبق اعلام سازمان ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA)، در دهه‌های آینده از طریق تبخیر و انتقال حرارت به جو بازخواهد گشت. این گرما به تنهایی می‌تواند دمای زمین را تا ۰.۵ درجه دیگر افزایش دهد؛ حتی اگر از همین امروز انتشار گازها به صفر برسد.
با این حال، زمین در گذر زمان با استفاده از مکانیسم‌های طبیعی مانند جذب دی‌اکسیدکربن توسط خاک و پوشش گیاهی، قادر است دمای خود را به سطح متعادل‌تری بازگرداند؛ هرچند این فرآیند ممکن است هزاران سال به طول بینجامد.
اهمیت مرز ۱.۵ درجه و خطر واژگونی اقلیمی
کریستن زیکفلد، استاد اقلیم‌شناسی دانشگاه سایمون فریزر کانادا، می‌گوید: «مرز ۱.۵ درجه نقطه‌ای است که تصور می‌شود پیامدهای آن هنوز قابل کنترل باشد.» عبور از این حد می‌تواند به آزادسازی گرمای انباشته‌شده در اقیانوس‌ها و همچنین فعال‌شدن نقاط واژگونی اقلیمی منجر شود؛ مانند فروپاشی یخ‌های گرینلند یا خشک‌شدن جنگل‌های آمازون.
آیا می‌توان گرمایش را معکوس کرد؟
گرچه بهترین گزینه، مهار فوری انتشار گازهای گلخانه‌ای است، اما برخی کارشناسان امید دارند که با فناوری‌های جذب و ذخیره‌سازی کربن (CCS) بتوان در آینده دمای زمین را کاهش داد. به گفته زیکفلد، حتی برای کاهش فقط ۰.۱ درجه سانتی‌گراد از دمای جهانی، باید بیش از ۲۲۰ میلیارد تن دی‌اکسیدکربن از جو حذف شود؛ رقمی که به منابع عظیم و فناوری پیشرفته نیاز دارد و تحقق آن با چالش‌های گسترده مواجه است.
آینده بسته‌های کربنی؛ زمان باقی‌مانده چقدر است؟
طبق گزارش‌های اخیر، با روند فعلی انتشار، بودجه کربنی باقی‌مانده برای حفظ دما زیر مرزهای ۱.۶، ۱.۷ و ۲ درجه سانتی‌گراد طی ۷، ۱۲ و ۲۵ سال آینده به پایان خواهد رسید. مایکل مان هشدار می‌دهد: «اگر از مرز ۱.۵ عبور کنیم، تلاش برای باقی‌ماندن در ۱.۶ یا ۱.۷ درجه همچنان حیاتی است.»
او تأکید می‌کند که جهان هم‌اکنون در حال حرکت به‌سمت کاهش تدریجی انتشار گازهای آلاینده است: «مسیر تغییر آغاز شده و باید با سرعت و عزم بیشتری آن را ادامه دهیم.»
