امروزه بسیاری از افراد هنگام مصرف خوراکی‌های صنعتی مانند بیسکوییت، کیک، چیپس و پفک، کمتر به ترکیبات موجود در آن‌ها توجه می‌کنند. یکی از خطرناک‌ترین اجزای تشکیل‌دهنده این خوراکی‌ها، چربی‌های ترانس است که به‌ویژه در محصولات فرآوری‌شده و غذاهای آماده وجود دارد و با سلامت قلب و عروق در تضاد است.
ترانس چیست و چرا باید نگران آن بود؟
چربی‌های ترانس، نوعی اسید چرب غیر اشباع هستند که در دو نوع طبیعی و مصنوعی یافت می‌شوند. ترانس طبیعی عمدتاً در گوشت قرمز و لبنیات پرچرب وجود دارد؛ اما ترانس مصنوعی، محصول فرآیند صنعتی هیدروژنه‌کردن روغن‌های گیاهی است که برای افزایش ماندگاری و پایداری روغن انجام می‌شود.
در صورت ناقص بودن این فرآیند، بخشی از ترکیبات روغن به فرم ترانس تبدیل می‌شود؛ ترکیباتی که ضمن کاهش سطح کلسترول خوب (HDL) و افزایش کلسترول بد (LDL)، می‌توانند موجب آسیب به دیواره رگ‌ها شوند و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت، چاقی و برخی انواع سرطان را افزایش دهند.
چه خوراکی‌هایی حاوی چربی ترانس‌اند؟
محصولاتی مانند بیسکوییت‌ها، کیک‌های آماده، کلوچه‌ها، فست‌فودها، غذاهای منجمد، ناگت‌ها، شنیتسل‌ها، سس‌های صنعتی، مارگارین و خامه‌ها اغلب حاوی چربی ترانس‌اند. همچنین روغن‌های نباتی جامد به‌دلیل فرآیند ناقص هیدروژناسیون، بیشترین میزان ترانس را در خود دارند.
تأثیرات چربی ترانس بر سلامت قلب
دکتر منوچهر قارونی، متخصص قلب و عروق، در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین تأکید می‌کند: «مصرف چربی‌های ترانس حتی در افراد سالم نیز می‌تواند در بلندمدت خطرناک باشد. این چربی‌ها در دیواره رگ‌ها رسوب کرده و به مرور باعث تنگی آن‌ها می‌شوند.»
وی اضافه می‌کند: «اگر مصرف این چربی‌ها از دوران کودکی آغاز شود، در سنین ۳۰ تا ۴۰ سالگی احتمال ابتلا به دردهای قلبی، سکته و فشار خون بالا وجود دارد. این نوع چربی‌ها نه‌تنها مفید نیستند، بلکه آسیب‌زا هستند و باید کنترل شوند.»
عوامل ژنتیکی نیز در افزایش خطر تنگی رگ‌ها مؤثرند؛ افرادی که سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی، دیابت یا فشار خون بالا دارند، باید نسبت به رژیم غذایی خود و مصرف روغن‌های ناسالم دقت بیشتری داشته باشند.
چطور چربی ترانس را تشخیص دهیم؟
کارشناسان توصیه می‌کنند مصرف چربی‌های ترانس باید به کمتر از ۱ درصد کل کالری روزانه محدود شود. برای فردی با رژیم ۲۰۰۰ کالری، این میزان حدود ۲ گرم است.
دکتر قارونی هشدار می‌دهد: «حتی روغن‌های مایع مخصوص سرخ‌کردنی هم ممکن است حاوی ترانس باشند. اگر پس از پخت غذا، باقیمانده روغن در ظرف سفت شود، نشانگر وجود چربی‌های ناسالم در آن است.» همچنین وی معتقد است که باید مشخصات روغن و میزان چربی ترانس روی بسته‌بندی محصولات درج شود تا مصرف‌کننده آگاهانه انتخاب کند.
تلاش برای کاهش چربی‌های ترانس در صنایع غذایی
طبق استانداردهای جهانی، مصرف اسیدهای چرب ترانس باید کمتر از ۱ درصد کل انرژی روزانه باشد. در ایران، میزان ترانس در روغن‌های خانوار حدود ۲ درصد و در صنایع غذایی حدود ۵ درصد است. به گفته مسئولان وزارت بهداشت، جلسات هماهنگی برای کاهش این میزان در جریان است و هدف نهایی رسیدن به صفر درصد است؛ اقدامی که با وجود تحریم‌ها با چالش‌هایی روبه‌روست.
برخی کشورها موفق شده‌اند با اصلاح فرآیندهای تولید و جایگزینی روغن‌های سالم‌تر، تأییدیه سازمان جهانی بهداشت را دریافت کنند. در ایران نیز سازمان غذا و دارو، استاندارد ملی و وزارت بهداشت به‌دنبال ایجاد تحول در تولید روغن‌های مصرفی خانوار و صنعتی هستند.
چربی‌های ترانس دشمن خاموش سلامت‌اند؛ حذف یا کاهش مصرف آن‌ها می‌تواند گامی مؤثر برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی و بهبود کیفیت زندگی باشد.
