با کاهش شدید سطح آب دریاچه ارومیه و خشک شدن بخش‌هایی از بستر آن، نگرانی‌ها درباره افزایش ریزگردهای نمکی در منطقه بالا گرفته است. برخی کارشناسان، برداشت و انباشت نمک را از عوامل تشدید این پدیده می‌دانند. اما مسئولان محیط زیست نظری متفاوت دارند و معتقدند نمک نه‌تنها تهدید نیست، بلکه می‌تواند به‌عنوان یک عامل تثبیت‌کننده خاک عمل کند.
آیا نمک عامل ریزگرد است؟
به گزارش همشهری‌آنلاین، حجم آب دریاچه ارومیه به حدود ۱.۱۴ میلیارد مترمکعب کاهش یافته است؛ رقمی که نسبت به سال گذشته ۱.۴۴ میلیارد مترمکعب و نسبت به میانگین بلندمدت، بیش از ۱۵ میلیارد مترمکعب کاهش نشان می‌دهد. این افت شدید باعث شده بخش‌هایی از بستر دریاچه به کانون‌های فعال گردوغبار تبدیل شوند.
در این میان، برخی کارشناسان برداشت نمک از بستر دریاچه را یکی از دلایل اصلی شکل‌گیری ریزگردهای نمکی می‌دانند. اما علیرضا سیدقریشی، معاون محیط زیست طبیعی اداره‌کل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی، با رد این ادعا تأکید می‌کند: «نمک مانند یک مالچ طبیعی عمل می‌کند و از پراکندگی ذرات خاک جلوگیری می‌کند.»
نمک؛ تهدید یا محافظ؟
سیدقریشی در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین توضیح می‌دهد: «نمک موجود در بستر دریاچه، به‌ویژه در مناطقی که هنوز شسته نشده‌اند، باعث تثبیت خاک می‌شود و مانع از برخاستن گردوغبار می‌گردد. در مقابل، مناطقی مانند جنوب دریاچه که بستر نمکی خود را از دست داده‌اند و به شن‌زار تبدیل شده‌اند، به کانون‌های فعال ریزگرد تبدیل شده‌اند.»
محدودیت در برداشت و دپوی نمک
او با اشاره به مقررات سخت‌گیرانه در زمینه برداشت نمک می‌گوید: «در حال حاضر تنها در دو نقطه مشخص در شرق و غرب دریاچه مجوز برداشت صادر شده که هرکدام فقط برای محدوده‌ای ۲۰ هکتاری و به مدت سه ماه است. همچنین دپوی نمک در محدوده پارک ملی دریاچه ارومیه ممنوع است و تنها در موارد خاص، آن هم برای یک یا دو روز، اجازه داده می‌شود.»
راهکار مقابله با ریزگردها: قرق و گیاهان نمک‌دوست
سیدقریشی راه‌حل مقابله با بحران گردوغبار را در اجرای طرح‌های قرق و توسعه پوشش گیاهی مقاوم به شوری می‌داند. او می‌گوید: «در مناطقی مانند جبل و انگنه که طرح‌های قرق اجرا شده، گیاهان نمک‌دوست رشد کرده‌اند و از فعالیت کانون‌های گردوغبار جلوگیری کرده‌اند. اگر این قرق‌ها نادیده گرفته شوند، مناطق حاشیه‌ای می‌توانند به چشمه‌های بحرانی ریزگرد تبدیل شوند.»
همکاری بین‌بخشی برای مهار بحران
به گفته این مقام مسئول، در محدوده پارک ملی، مسئولیت اقدامات با سازمان حفاظت محیط زیست است، اما در سایر مناطق، اداره‌کل منابع طبیعی استان وظیفه بیابان‌زدایی را برعهده دارد. این مسئولیت از سال ۱۳۹۵ به منابع طبیعی واگذار شده و تاکنون اقدامات مؤثری در این زمینه انجام شده است.
وضعیت امروز بهتر از گذشته است
سیدقریشی در پایان با اشاره به تجربه شخصی خود در پروژه‌های تثبیت گردوغبار از سال ۱۳۹۳ تاکنون می‌گوید: «شرایط فعلی نسبت به سال‌های ۹۳ و ۹۴ بسیار بهتر شده است. همکاری بین منابع طبیعی و محیط زیست در زمینه بیابان‌زدایی و مقابله با ریزگردها در حاشیه دریاچه ارومیه نتایج مثبتی به همراه داشته است.»
