ورزش‌های موتوری اگرچه هیجان‌انگیز و پرطرفدارند، اما ورود آن‌ها به مناطق کوهستانی و بکر کشور، به بحرانی زیست‌محیطی تبدیل شده است. گزارش‌ها و مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که حضور موتورسواران در ارتفاعات، نه‌تنها آرامش طبیعت را بر هم زده، بلکه به نابودی پوشش گیاهی، آلودگی هوا و خاک، و تهدید حیات وحش منجر شده است.
رد چرخ‌ها بر چهره کوهستان
در قله‌های معروفی چون لشگرک، علم‌کوه، دماوند، سبلان و توچال، صدای غرش موتورهای کراس و آفرود جای سکوت طبیعت را گرفته است. کوهنوردان که برای آرامش و تجربه طبیعت به ارتفاعات می‌روند، حالا باید در انتظار دور شدن موتورسواران بمانند تا بتوانند نفسی تازه کنند. این حضور پر سر و صدا، بارها از سوی فعالان محیط زیست مورد اعتراض قرار گرفته، اما همچنان ادامه دارد.
قانون چه می‌گوید؟
بر اساس قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب سال ۱۳۵۳، ورود هرگونه وسیله نقلیه موتوری به مناطق چهارگانه حفاظت‌شده خارج از مسیرهای عمومی ممنوع است. این مناطق شامل پارک‌های ملی، آثار طبیعی ملی، مناطق حفاظت‌شده و پناهگاه‌های حیات وحش هستند. با این حال، موتورسواران با عبور از کوره‌راه‌ها و مسیرهای صعب‌العبور، خود را به دل طبیعت می‌رسانند و با بی‌توجهی به قوانین، خسارات جبران‌ناپذیری به محیط وارد می‌کنند.
آسیب‌های زیست‌محیطی موتورسواری در کوهستان
شیما کبیری، فعال محیط زیست و رئیس هیئت‌مدیره کانون تسهیلگران آموزش و پژوهش محیط زیست کشور، در گفت‌وگو با همشهری هشدار می‌دهد که حضور موتورسواران در کوهستان، پوشش گیاهی نادر را نابود می‌کند. او می‌گوید: «آلودگی صوتی ناشی از موتورهای پرسرعت، چرخه زندگی حیوانات را مختل می‌کند؛ از تولیدمثل گرفته تا مهاجرت و تغذیه. همچنین آلاینده‌هایی مانند دی‌اکسیدکربن، اکسیدهای نیتروژن و ذرات معلق وارد هوای پاک کوهستان می‌شوند و نشت روغن و بنزین خاک و منابع آبی را آلوده می‌کند.»
کبیری با اشاره به حرکت گروهی موتورسواران در مسیرهای روستایی و باریک، تأکید می‌کند که فشار چرخ‌ها باعث کوبیده شدن خاک و توقف رشد گیاهان برای سال‌ها می‌شود. او مسئولیت اجتماعی نهادها و انجمن‌های محیط زیست را در فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی بسیار مهم می‌داند.
پیست‌های قانونی؛ جایگزینی برای تخریب طبیعت
فعالان محیط زیست بارها پیشنهاد داده‌اند که موتورسواران هیجان خود را در پیست‌های مخصوص تخلیه کنند؛ فضاهایی که توسط فدراسیون موتورسواری و اتومبیلرانی تعیین شده‌اند. با وجود ابلاغ رسمی از سوی سازمان محیط زیست در سال ۱۴۰۱، مبنی بر ممنوعیت ورود موتورسواران به کوهستان، هنوز توجه کافی به این دستور نشده است.
جریمه‌های سنگین؛ راهکاری برای بازدارندگی
کبیری معتقد است که جریمه‌های سنگین می‌تواند راهکاری مؤثر برای جلوگیری از ورود موتورسواران به مناطق ممنوعه باشد. او می‌گوید: «همان‌طور که بستن کمربند ایمنی در رانندگی با جریمه همراه است، ورود به طبیعت با وسیله موتوری نیز باید با برخورد قانونی جدی مواجه شود.»
وعده‌هایی که هنوز عملی نشده‌اند
رضا زارعی، رئیس فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی، در پاسخ به چرایی عدم برخورد با موتورسواران، توضیح می‌دهد که در سال ۱۴۰۳ درخواست رسمی برای ممانعت از ورود موتورسواران به کوهستان به پلیس راهور ارائه شده است. او می‌گوید: «نامه‌ای از رئیس شورای شهر تهران داریم که پلیس راهور را موظف به جلوگیری از ورود موتورسواران کرده، اما هنوز اقدام مؤثری صورت نگرفته است.»
زارعی با اشاره به مسیرهای صخره‌ای امامزاده داوود(ع) که موتورسواران از آن عبور می‌کنند، وضعیت درختان آن منطقه را «فاجعه‌بار» توصیف می‌کند و خواستار اقدام فوری نهادهای مسئول می‌شود.
ورود بی‌رویه موتورسواران به کوهستان، زنگ خطری برای طبیعت ایران است. اگرچه ورزش‌های موتوری جایگاه خود را دارند، اما نباید به قیمت نابودی منابع طبیعی و میراث زیست‌محیطی کشور تمام شوند. اجرای قوانین، فرهنگ‌سازی و برخورد قانونی با متخلفان، تنها راه حفظ کوهستان‌ها برای نسل‌های آینده است.
About the Author
