کمبود جدی متخصصان طب سالمندی در ایران
جمعیت سالمند ایران در حال رشد است و نیازهای ویژه این گروه سنی هر روز پیچیده‌تر می‌شود؛ با این‌حال شمار متخصصان طب سالمندی (ژریاتریک) در کشور بسیار کمتر از استاندارد جهانی است و این شکاف، سلامت، کیفیت زندگی و اقتصاد سلامت را تحت فشار قرار می‌دهد.
وضعیت فعلی و مقایسه با استانداردها
بر اساس معیارهای بین‌المللی، باید به ازای هر ۱۰ هزار سالمند بالای ۶۵ سال یک متخصص طب سالمندی وجود داشته باشد؛ در برخی کشورها مانند ژاپن و آلمان این نسبت به حدود یک پزشک برای هر ۵ تا ۷ هزار سالمند ارتقا یافته است. در حالی که در ایران حدود ۱۲ تا ۱۳ درصد جمعیت را افراد بالای ۶۰ سال تشکیل می‌دهند، تعداد متخصصان درجۀ‌یک سالمندی به مراتب کمتر از نیاز واقعی بوده و به گفته فعالان حوزه کمتر از ۱۰۰ پزشک متخصص گزارش می‌شود؛ رقمی که فاصله عمیقی با استانداردهای مورد نیاز دارد.
پیامدهای کمبود متخصص
کمبود متخصص طب سالمندی پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم متعددی دارد: افزایش خطر «پلی‌فارماسی» یا مصرف هم‌زمان چند دارو، بروز بیشتر عوارض دارویی به‌خاطر کاهش توان دفع مواد در سالمندان، تشخیص دیرهنگام اختلالات شناختی و روانی، کاهش اثربخشی خدمات توان‌بخشی (فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتار درمانی) و افزایش دوران بستری و هزینه‌های نظام سلامت. افزون بر این، فقدان طراحی برنامه‌های مراقبتی اختصاصی، مانع حفظ نقش اجتماعی و کیفیت زندگی سالمندان می‌شود.
ریشه‌های مشکل
چند عامل به این کمبود دامن زده‌اند: نوپا بودن رشته در نظام پزشکی کشور و کمبود رشته‌های آموزشی و گرایش‌های تخصصی، نگرش ناکافی به اهمیت پیشگیری و مراقبت‌های تخصصی سالمندان، اولویت‌بندی محدود منابع مالی و نیروی انسانی در برابر سایر بخش‌های درمانی و فقدان انگیزه‌های شغلی و حرفه‌ای برای انتخاب ژریاتریک به‌عنوان مسیر تخصصی.
راهکارهای کوتاه‌مدت و راهبردی
برای پر کردن این خلأ و مدیریت اثرات آن باید هم‌زمان چند مسیر عملیاتی شود. دو اقدام کلیدی و فوری عبارت‌اند از:
- توسعه ظرفیت آموزشی و جذب نیروی انسانی: افزایش فرصت‌های دسترسی به دوره‌های تخصصی و فوق‌تخصصی سالمندشناسی، گسترش آموزش بین‌رشته‌ای برای پزشکان عمومی، پرستاران و تیم‌های توان‌بخشی و ارائه مشوق‌های مالی و شغلی برای انتخاب این مسیر تخصصی؛
- بازطراحی خدمات و ایجاد تیم‌های مراقبتی میان‌رشته‌ای: تشکیل تیم‌های محلی سلامت سالمندان شامل پزشک سالمندی، پرستار متخصص، داروساز، روان‌شناس و توان‌بخش تا مراقبت‌های پیشگیرانه، مدیریت دارو و توان‌بخشی به‌صورت مکان‌محور و هماهنگ ارائه شود.
جمع‌بندی
سالمند شدن جمعیت یک واقعیت پایدار است و پاسخ مناسب نیازمند سیاست‌گذاری بلندمدت و سرمایه‌گذاری در نیروی انسانی و ساختار خدمات سلامت است. ارتقای آموزش، ایجاد مسیرهای شغلی جذاب برای ژریاتریک، راه‌اندازی تیم‌های مراقبتی محلی و تمرکز بر پیشگیری از پلی‌فارماسی و مراقبت‌های چندوجهی، تنها راه‌های عملی برای تضمین زندگی سالم‌تر، مستقل‌تر و باکیفیت‌تر برای سالمندان کشور هستند. پرداختن به این موضوع امروز، از بروز هزینه‌های انسانی و اقتصادی بزرگ‌تر در آینده جلوگیری خواهد کرد.
About the Author
