چشم‌انداز جهانی و وضعیت ایران
دیابت نوع ۲ یک اختلال مزمن متابولیک است که در آن یا تولید انسولین ناکافی است و یا سلول‌ها به آن مقاومت نشان می‌دهند، در نتیجه گلوکز در خون تجمع می‌یابد. طبق گزارش فدراسیون بین‌المللی دیابت (IDF)، تا سال ۲۰۲۵ حدود ۵۸۹ میلیون بزرگسال در جهان به دیابت مبتلا خواهند بود و این رقم تا سال ۲۰۵۰ به ۸۵۳ میلیون نفر افزایش می‌یابد. در ایران نیز بر اساس مطالعه کشوری سال ۱۴۰۰، ۱۴.۱۵ درصد جمعیت بالای ۲۵ سال دچار دیابت نوع ۲ هستند و ۲۴.۷۹ درصد در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند2.
اصول تغذیه‌ای برای بهبود حساسیت به انسولین
مطالعات تصادفی‌سازی شده نشان می‌دهند رژیم‌های با شاخص گلیسمی پایین (Low GI) و مداخلات تغذیه‌درمانی پزشکی (MNT) بیشترین اثربخشی را در کاهش قند ناشتا، هموگلوبین A1c و نمایه مقاومت به انسولین (HOMA-IR) دارند. ترکیب مناسب مواد مغذی و زمانبندی وعده‌ها می‌تواند از نوسانات قند خون جلوگیری کند و بار عملکردی پانکراس را کاهش دهد.
گروه‌های غذایی کلیدی و نحوه مصرف
- سبزیجات غیرنشاسته‌ای (اسفناج، کلم بروکلی، خیار): بسیار کم‌کربوهیدرات و پر از فیبر؛ شروع هر وعده با سالاد یا سبزیجات بخارپز باعث می‌شود ورود گلوکز به جریان خون آهسته‌تر شود.
- غلات کامل و کربوهیدرات‌های پیچیده (جو دوسر، برنج قهوه‌ای، نان سبوس‌دار): حاوی سبوس و فیبر طبیعی؛ هضم کندتر و پاسخ انسولینی ملایم‌تر دارند.
- پروتئین‌های بدون چربی (ماهی، مرغ، تخم‌مرغ، لبنیات کم‌چرب): سیرکننده و تقویت‌کننده بافت عضلانی؛ در هر وعده اصلی حضور داشته باشد.
- چربی‌های سالم (روغن زیتون، آجیل، آووکادو): کندکننده جذب کربوهیدرات و کاهش‌دهنده التهاب؛ همراه سالاد و میان‌وعده‌ها مصرف شود.
علاوه بر این، حبوبات (عدس، لوبیا) به دلیل شاخص گلیسمی پایین و فیبر مقاوم و تخمیری‌ها (ماست پروبیوتیک، کفیر) برای پشتیبانی از سلامت روده و بهبود متابولیسم انسولین یک تا دو بار در هفته توصیه می‌شوند.
نکات کلیدی در زمانبندی وعده‌ها
- صبحانه را تا یک ساعت پس از بیداری میل کنید تا ریتم روزانه متابولیسم تنظیم شود.
- فاصله ۳–۴ ساعته بین وعده‌های اصلی و افزودن یک میان‌وعده کم‌قند (توت‌ها، مغزها) در میانه روز.
- از خوردن وعده سنگین و پرکربوهیدرات دو ساعت قبل از خواب خودداری کنید تا سطح گلوکز شبانه تثبیت بماند.
با رعایت این راهکارهای تغذیه‌ای و زمانی، می‌توانید نوسانات قندخون را کنترل کرده، مقاومت به انسولین را کاهش دهید و به پیشگیری یا مدیریت بهتر دیابت نوع ۲ دست یابید.
About the Author
