اخبار

گسترش بی‌سابقه آلودگی هوا در ایران، نفس کلانشهرها و استان‌های صنعتی را تنگ کرد

رومینا محمدی دسامبر 7, 2025

5278255

گزارش‌های اخیر حاکی از تشدید و گسترش بی‌سابقه آلودگی هوا در بخش‌های وسیعی از ایران است. نقشه‌های پایش کیفی هوا نشان می‌دهند که غالب مناطق کشور در وضعیت ناسالم قرار گرفته‌اند و تنها تعداد انگشت‌شماری از شهرها هوای پاک را تجربه کرده‌اند؛ وضعیتی که از ابتدای سال جاری تاکنون کم‌سابقه توصیف شده است. این معضل زیست‌محیطی، به‌ویژه در کلانشهرها و مناطق صنعتی، نگرانی‌های جدی را برای سلامت عمومی به دنبال دارد.

ثبت رکورد کم‌سابقه در گستره آلودگی هوا

طی شبانه‌روز گذشته، نقشه‌های شاخص روزانه کیفیت هوا منظره‌ای نگران‌کننده از وضعیت محیط زیست کشور ترسیم کردند. بر اساس داده‌های موجود، بخش عمده‌ای از ایران در رنگ‌های قرمز، نارنجی و زرد دسته‌بندی شد که نشان‌دهنده کیفیت هوای ناسالم و هشداردهنده است. در مقابل، تنها ۱۰ منطقه توانستند وضعیت سبز و پاک را به خود اختصاص دهند. این گستردگی آلودگی هوا و کاهش شدید مناطق با هوای سالم، رکوردی کم‌سابقه در سال جاری به شمار می‌رود و بیانگر چالشی عمیق در مدیریت کیفیت هوای کشور است.

کدام استان‌ها درگیر آلودگی هوا هستند؟

این موج جدید آلودگی هوا، شمار قابل توجهی از استان‌های کشور را تحت تأثیر قرار داده است. گزارش‌های سامانه پایش کیفی هوای کشور حاکی از آن است که استان‌های تهران، البرز، خوزستان، خراسان رضوی، اصفهان، مرکزی، آذربایجان غربی و شرقی، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، بوشهر، قزوین و کهگیلویه و بویراحمد در وضعیت ناسالم قرار گرفته‌اند. کلانشهرها و شهرهای صنعتی در صدر مناطق آلوده قرار دارند و شاخص‌ها در بسیاری از این نقاط برای تمامی گروه‌های سنی ناسالم ثبت شده است. عامل اصلی این آلودگی هوا، ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون (PM2.5) است که عمدتاً ناشی از احتراق سوخت‌های فسیلی است. در مناطقی که در نزدیکی صنایع نفت و گاز قرار دارند، فعالیت‌های این صنایع نیز سهم بسزایی در تشدید آلودگی ایفا می‌کنند. شهروندان خوزستان نیز پس از یک روز تنفس هوای قابل قبول، بار دیگر با معضل تنگی نفس ناشی از هوای آلوده مواجه شدند.

تهدید سلامت عمومی با افزایش آلودگی هوا

افزایش آلودگی هوا یک تهدید جدی برای سلامت عمومی، به‌ویژه برای گروه‌های حساس جامعه محسوب می‌شود. کارشناسان سلامت تأکید می‌کنند که کودکان، سالمندان و افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و تنفسی در معرض بیشترین خطر قرار دارند. تماس طولانی‌مدت با ذرات معلق PM2.5 می‌تواند به مشکلات تنفسی، قلبی-عروقی و حتی افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن منجر شود. توصیه اکید بر این است که این گروه‌های آسیب‌پذیر تا زمان بهبود شرایط هوا، از تردد غیرضروری در فضای باز خودداری کرده و در صورت لزوم از ماسک‌های استاندارد استفاده کنند. کاهش فعالیت‌های ورزشی و حضور در فضای بسته نیز از جمله راهکارهای موقت برای مقابله با این شرایط است.

پیش‌بینی وضعیت آلودگی هوا و امید به بارش

بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی، انتظار می‌رود فعالیت یک سامانه بارشی در نیمه غربی کشور طی ۲۴ ساعت آینده به تدریج از غلظت آلاینده‌ها در مناطق غرب و شمال غرب بکاهد. این خبر می‌تواند بارقه‌ای از امید برای بهبود کیفیت آلودگی هوا در این مناطق باشد. در صورت تداوم فعالیت این سامانه، بهبود نسبی هوا برای تهران نیز در روزهای سه‌شنبه یا چهارشنبه محتمل خواهد بود. با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که در شهرهای بزرگ و صنعتی دیگر، انتشار آلاینده‌ها ممکن است طی دو روز آینده با شدت بیشتری ادامه یابد. این وضعیت ناپایدار، لزوم هوشیاری و رعایت توصیه‌های بهداشتی را دوچندان می‌کند.

ریشه‌های آلودگی هوا و راهکارهای مقابله

پدیده آلودگی هوا ریشه‌های متعددی دارد که اغلب شامل ترکیبی از عوامل طبیعی و انسانی است. شناخت این عوامل برای تدوین راهکارهای مؤثر ضروری است:

منابع متحرک: خودروها، موتورسیکلت‌ها و سایر وسایل نقلیه با مصرف سوخت‌های فسیلی، حجم عظیمی از آلاینده‌ها مانند ذرات معلق، دی‌اکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن را منتشر می‌کنند.

منابع ثابت صنعتی: کارخانه‌ها، نیروگاه‌ها و صنایع بزرگ، به ویژه آنهایی که از سوخت‌های سنگین استفاده می‌کنند، از جمله مهم‌ترین منابع ثابت آلودگی به شمار می‌روند.

مدیریت شهری نامناسب: ضعف در توسعه حمل‌ونقل عمومی، شهرسازی ناپایدار و عدم رعایت استانداردهای زیست‌محیطی در ساخت‌وسازها، به تشدید این بحران دامن می‌زند.

عوامل جوی و طبیعی: پدیده‌هایی مانند وارونگی دما، کمبود بارش و طوفان‌های گرد و غبار نیز می‌توانند به تشدید آلودگی هوا کمک کنند.

راهکارهای مقابله با این پدیده نیازمند عزمی ملی و همکاری همه‌جانبه است. توسعه و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، جایگزینی سوخت‌های پاک، نظارت جدی بر صنایع آلاینده، توسعه فضای سبز شهری و فرهنگ‌سازی در زمینه استفاده کمتر از خودروهای شخصی، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به کاهش پایدار آلودگی هوا در درازمدت منجر شوند.

مجله اینترنتی مکتوری