افزایش دوبرابری مصرف شکر در ایران؛ راهکارهای کلیدی برای انتخاب جایگزین‌های قند و شکر و ارتقای سلامت جامعه معرفی شد

آمارها زنگ خطر را به صدا درآورده‌اند: سرانه مصرف شکر در ایران به طرز نگران‌کننده‌ای بیش از دو برابر میانگین جهانی است، معضلی که سلامت جامعه را به طور جدی تهدید می‌کند. با توجه به توصیه‌های اکید متخصصان تغذیه برای کاهش چشمگیر این ماده مضر، یافتن جایگزین‌های قند و شکر و اتخاذ سبک زندگی سالم‌تر، بیش از پیش ضروری به نظر می‌رسد. در این گزارش تحلیلی، ضمن بررسی ابعاد این چالش، به راهکارهای عملی و هوشمندانه برای کنترل و کاهش مصرف شکر در رژیم غذایی روزانه خواهیم پرداخت تا گامی موثر در جهت بهبود سلامت عمومی برداشته شود.

ابعاد یک بحران شیرین: چرا باید مصرف شکر را جدی بگیریم؟

بر اساس گزارش‌های اخیر و اظهارات متخصصان تغذیه، سرانه مصرف شکر در ایران حدود ۲۹ کیلوگرم در سال برای هر فرد برآورد می‌شود که این رقم، نه تنها بیش از ۵۰ درصد بالاتر از میانگین جهانی است، بلکه از دو برابر حد توصیه‌شده سازمان جهانی بهداشت نیز فراتر می‌رود. این میزان مصرف شکر بالا، زمینه‌ساز بروز طیف وسیعی از بیماری‌های مزمن از جمله دیابت نوع ۲، چاقی، بیماری‌های قلبی-عروقی، کبد چرب غیرالکلی و پوسیدگی دندان است. متخصصان تاکید دارند که قندهای افزوده نباید بیش از ۵ درصد از انرژی روزانه بدن را تامین کنند، رقمی که برای بزرگسالان حدود ۳۰ گرم در روز معادل شش قاشق چای‌خوری است؛ در حالی که بسیاری از ایرانیان تنها با نوشیدن چای، چندین برابر این میزان را دریافت می‌کنند. لزوم کاهش مصرف قند و شکر برای حفظ سلامتی فردی و عمومی جامعه غیرقابل انکار است.

جایگزین‌های هوشمندانه قند و شکر در وعده‌های غذایی روزانه

برای مقابله با این معضل و کاهش وابستگی به شیرینی‌های مصنوعی، شناسایی و استفاده از جایگزین‌های قند و شکر طبیعی و کم‌ضرر، گامی حیاتی است. این تغییر می‌تواند به تدریج و با انتخاب‌های آگاهانه‌تر در سه وعده اصلی و میان‌وعده‌ها صورت گیرد.

صبحانه‌ای انرژی‌بخش و کم‌شکر

وعده صبحانه که معمولاً با غلات شیرین یا مربا همراه است، فرصتی عالی برای شروع یک روز بدون قند اضافی است. بسیاری از غلات صبحانه موجود در بازار، مملو از قندهای افزوده هستند. برای کاهش مصرف شکر در این وعده، گزینه‌های زیر توصیه می‌شوند:

غلات ساده: به جای غلات پرشکر، از غلات بیسکویت گندم ساده، غلات سبوس‌دار رنده‌شده یا موسلی بدون قند افزوده استفاده کنید. این گزینه‌ها فیبر بالایی دارند و به حفظ سطح پایدار قند خون کمک می‌کنند.

جو دوسر: این ماده غذایی ارزان، سرشار از فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی است. آن را با شیر کم‌چرب یا آب تهیه کرده و برای شیرین کردن، به جای شکر، از میوه‌های خشک خرد شده (مانند زردآلو) یا موز له‌شده استفاده کنید. فیبر موجود در جو دوسر به کنترل قند خون کمک کرده و حس سیری طولانی‌مدت ایجاد می‌کند.

نان سبوس‌دار و میوه: نان تست سبوس‌دار را با ماست طبیعی ساده و میوه‌های خردشده مانند گلابی یا موز مصرف کنید. این ترکیب علاوه بر تامین فیبر، قند طبیعی لازم را نیز فراهم می‌کند. حتی می‌توانید با کاهش تدریجی میزان مربا یا عسل روی نان، ذائقه خود را به طعم‌های طبیعی‌تر عادت دهید.

شناسایی و حذف شکر پنهان در وعده‌های اصلی

شکر تنها در خوراکی‌های شیرین وجود ندارد؛ بسیاری از غذاهای فرآوری‌شده و حتی آن‌هایی که طعم شیرین ندارند، حاوی مقادیر قابل توجهی قند پنهان هستند. سوپ‌های آماده، سس‌های بسته‌بندی شده، و بسیاری از غذاهای آماده می‌توانند حاوی قند بیشتری از آنچه تصور می‌کنید باشند.

بررسی برچسب‌های غذایی: هنگام خرید، به برچسب‌های ارزش غذایی محصولات دقت کنید. قند پنهان ممکن است با نام‌هایی مانند شربت ذرت با فروکتوز بالا، دکستروز، مالتوز، ساکارز یا سایر شربت‌ها و عصاره‌های شیرین‌کننده معرفی شود. هرچه این موارد در ابتدای لیست مواد تشکیل‌دهنده باشند، میزان قند موجود بیشتر است.

آماده‌سازی خانگی: تا حد امکان، سس‌ها و غذاهای خود را در منزل تهیه کنید. به عنوان مثال، سس کچاپ صنعتی می‌تواند تا ۲۳ گرم قند در ۱۰۰ گرم داشته باشد. با تهیه سس گوجه‌فرنگی خانگی، می‌توانید مصرف قند و شکر را به میزان چشمگیری کاهش دهید. در رستوران‌ها نیز، مراقب غذاهای شیرین و ترش یا سالادهایی با سس مایونز باشید که اغلب حاوی قند بالایی هستند.

میان‌وعده‌های سالم و نقش جایگزین‌های قند در کنترل هوس شیرینی

میان‌وعده‌ها نیز فرصت دیگری برای کاهش مصرف شکر و انتخاب‌های سالم‌تر هستند. هدف، جایگزینی خوراکی‌های پرقند با گزینه‌هایی است که هم انرژی‌بخش باشند و هم به سلامتی آسیب نرسانند.

جایگزین‌های کم‌کالری و هوشمندانه برای میان‌وعده‌های محبوب

برای مقابله با هوس شیرینی، به جای پر کردن شکم با قندهای مصنوعی، به سراغ گزینه‌های طبیعی و کم‌کالری بروید.

میوه‌های تازه: میوه‌های تازه مانند سیب، پرتقال، توت‌فرنگی یا گلابی، بهترین جایگزین‌های قند و شکر در میان‌وعده‌ها هستند. آن‌ها علاوه بر قند طبیعی، سرشار از فیبر و ویتامین‌اند که به تنظیم قند خون و احساس سیری کمک می‌کنند.

آجیل و دانه‌ها: آجیل‌های مخلوط بدون نمک، ذرت بوداده ساده، و کراکر با پنیر کم‌چرب، گزینه‌هایی مغذی و سیرکننده هستند که پروتئین و چربی‌های سالم را تامین می‌کنند.

انتخاب‌های کم‌قند در بازار: در هنگام خرید، به دنبال نسخه‌های کم‌قند (و کم‌چرب) میان‌وعده‌های مورد علاقه خود باشید و بسته‌های کوچک‌تر را انتخاب کنید تا به کنترل میزان مصرف کمک شود.

لیست زیر، برخی جایگزین‌های قند هوشمندانه برای خوراکی‌های پرطرفدار را پیشنهاد می‌دهد:

غلات بارها: به جای انواع پرشکر، گزینه‌های با قند، چربی و نمک پایین‌تر را انتخاب کنید یا در صورت امکان، آن‌ها را با مواد طبیعی مانند جو دوسر، مغزها و میوه‌های تازه در خانه تهیه کنید تا از سلامت محتویات آن اطمینان حاصل شود.

شکلات: نوشیدنی‌های شکلات داغ کم‌کالری یا تکه‌های کوچکی از شکلات تلخ با درصد کاکائوی بالا (حداقل ۷۰%) را جایگزین کنید که آنتی‌اکسیدان بیشتری دارد و قند کمتری.

بیسکویت و کیک: کیک جو دوسر، بیسکویت جو دوسر یا کیک برنجی ساده، به دلیل داشتن فیبر، گزینه‌های سالم‌تری محسوب می‌شوند. نان کشمشی ساده (بدون شکر افزوده) نیز انتخاب خوبی است.

میوه‌های خشک: با وجود شیرینی طبیعی، میوه‌های خشک مانند کشمش و خرما به دلیل غلظت بالای قند و چسبندگی به دندان، می‌توانند برای سلامت دندان‌ها مضر باشند. توصیه می‌شود آن‌ها را به عنوان بخشی از وعده غذایی (مثلاً در ترکیب با ماست یا در دسرهای خانگی) و نه به عنوان میان‌وعده مستقل مصرف کنید. میوه تازه همواره ارجحیت دارد، زیرا حاوی آب و فیبر بیشتری است.

با اتخاذ این رویکردهای تدریجی و آگاهانه در انتخاب جایگزین‌های قند و شکر، می‌توان گامی مهم در جهت کاهش وابستگی به قندهای مصنوعی و ارتقای سطح سلامت عمومی جامعه برداشت. این تغییر نه تنها به پیشگیری از بیماری‌ها کمک می‌کند، بلکه به ما امکان می‌دهد تا طعم‌های طبیعی غذاها را دوباره کشف کرده و از یک رژیم غذایی متعادل‌تر و سالم‌تر بهره‌مند شویم.

مجله اینترنتی مکتوری