طی یک قرن اخیر، میانگین قد مردم ایران به‌خاطر بهبود تغذیه و شرایط زندگی به بیشترین حد ژنتیکی خود نزدیک شده است؛ پیامی که دکتر علی ربانی، فوق‌تخصص غدد کودکان و استاد دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین روی آن تأکید دارد. برخلاف نگرانی‌های رایج درباره «کوتاه‌قد شدن نسل جدید»، آنچه امروز بیشتر به چشم می‌آید، افزایش اختلاف قدی میان افراد است نه افت میانگین قد جامعه.
ژن؛ بازیگر اصلی در رشد قد
بنابر مطالعات بالینی، بیش از ۹۵ درصد از ارتفاع نهایی کودکان تحت تأثیر ترکیب ژنتیکی والدین قرار می‌گیرد. اگرچه عواملی مثل تغذیه، خواب و استرس حدود ۷–۸ درصد بر رشد تأثیر دارند، اما تأمین همه‌ی آنها به کودک این امکان را می‌دهد که تا رسیدن به سقف ژنتیکی خود ادامه دهد. در دهه‌های گذشته، کمبود مواد مغذی و مشکلات بهداشت عمومی مانع از بروز کامل توان ژنتیکی نسل‌های قبل می‌شد، اما امروز با ارتقای شرایط زندگی، نمونه‌های قدبلند بیشتری می‌بینیم.
وقتی اختلاف قدی بزرگ‌تر می‌شود
بهبود وضعیت تغذیه و آگاهی خانواده‌ها باعث شده کودکانی که ژن‌های بلندقدی دارند به حداکثر رشد برسند و این شکاف با همسالان کم‌توان در تغذیه، بیشتر به چشم آید. در استان‌هایی که هنوز بهداشت و دسترسی به خوراک مناسب محدود است، همان گروه دوم ممکن است از پتانسیل خود باز بماند.
توصیه‌های کلیدی برای رسیدن به سقف رشد ژنتیکی
- فراهم کردن محیط شاداب و کم‌تنش: خواب کافی و آرامش خاطر می‌تواند فعالیت هورمون رشد را بهینه کند.
- تأمین تغذیه متعادل: پروتئین کافی، ویتامین‌ها و املاح معدنی به‌ویژه کلسیم و ویتامین D، پایه‌های ساخت استخوان هستند.
با درک درست نقش ژنتیک و حمایت هوشمندانه از عوامل محیطی، والدین می‌توانند مطمئن باشند که فرزندشان تا حد امکان به بزرگ‌ترین نسخه‌ی ژنتیکی خود تبدیل خواهد شد—نسخه‌ای که امروز در مقایسه با چند دهه پیش، بیشتر از همیشه فرصت بروز یافته است.
About the Author
