صادق نخعی، سایکل‌توریست (گردشگر دوچرخه‌سوار) اهل سیستان و بلوچستان، با آغاز سفری بی‌سابقه از اردیبهشت‌ماه و با شعار الهام‌بخش «#من_هامونم»، ایران را رکاب زد. دغدغه اصلی این دوچرخه‌سوار ۵۰ ساله، رهایی تالاب هامون از خشکی و رفع تبعات زیست‌محیطی ویرانگر آن است که معیشت و زندگی مردم منطقه را تحت‌تاثیر قرار داده است.
هامون: قلب تپنده سیستان و بلوچستان در رنج خشکسالی
نخعی که خود زاده شهرستان هامون است، با اشاره به بحران کم‌آبی در بسیاری از مناطق سیستان و بلوچستان، وضعیت تالاب هامون را بسیار وخیم توصیف می‌کند: “یکی از دغدغه‌های اصلی هامون کم‌آبی است. متاسفانه از اواخر دهه ۱۳۷۰ شمسی، دریاچه هامون کم‌کم خشک شد و پس از آن فقط گاهی به صورت مقطعی پرآب شده است.” او تاکید می‌کند که اهمیت دریاچه هامون برای مردم سیستان و بلوچستان “از نان شب هم برایشان واجب‌تر است،” چرا که اقتصاد، محیط‌زیست و معیشت مردم منطقه به دریاچه هامون گره خورده است.
نخعی که فراز و نشیب‌های هامون را با گوشت و پوست و استخوان درک کرده، از عدم همراهی دولت افغانستان در بازگشت آب به هامون ابراز تاسف می‌کند.
جرقه‌ای برای یک سفر حماسی: جلب توجه جهانی به بحران هامون
ایده سفر با دوچرخه برای جلب توجه به بحران هامون زمانی به ذهن نخعی خطور کرد که مشکلات زیست‌محیطی دریاچه به اوج خود رسید. او تصمیم گرفت کاری کند که توجه نهادهای دولتی، ملی و حتی بین‌المللی به وضعیت بحرانی هامون جلب شود. وی با یادآوری اینکه دریاچه هامون یکی از ۱۲ ذخیره‌گاه زیست‌کره زمین است و مسئله آن در کل جهان مطرح است، سفر خود را با شعار «#من_هامونم» آغاز کرد. او در این سفر حماسی، در ۳۳ تا ۳۴ روز، حدود ۹ استان کشور را با دوچرخه پیمود. هدف اصلی او در این مدت، مطرح کردن مسئله هامون و اهمیت آن به صورت رو در رو با مردم و رسانه‌های محلی، و در نهایت جلب توجه ویژه دولتمردان بود.
واکنش‌های مردمی و خاطرات نوستالژیک از هامون پرآب
نخعی در طول سفر خود با مردم استان‌های مختلف تعامل داشت. او می‌گوید که اکثر افرادی که با آن‌ها برخورد داشته، معتقد بودند باید یک همکاری تعاملی با طرف افغانستانی صورت گیرد. جالب اینکه بسیاری از مردم خاطراتی دلنشین از روزگار پرآبی هامون و ماهی‌های آن تعریف می‌کردند؛ “صحبت‌هایی می‌کردند که برای خود من هم جالب بود. صحبت از ۲۰ سال قبل هامون می‌کردند؛ زمانی که تالاب هامون وضعیت بسیار مناسبی داشت.” برخی از این افراد در گذشته در شهرستان هامون کار کرده بودند یا به عنوان گردشگر از تالاب دیدن کرده بودند. برخی دیگر نیز از طریق رسانه‌ها از وضعیت هامون مطلع بودند و نسبت به وضعیت فعلی تالاب ابراز نگرانی و همدردی می‌کردند. این همدردی عمومی نشان از جایگاه ویژه هامون در خاطرات جمعی مردم ایران دارد.
مسیر سفر: از نماد آزادی تا دیدار با مهاجران هامون
مبدا سفر حماسی نخعی، میدان آزادی تهران، نماد ایران، بود. او از تهران رکاب‌زنی را آغاز کرد و به استان‌های جنوبی البرز مانند قزوین، زنجان، و سپس به آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل رفت. پس از آن وارد نوار ساحلی خزر شد و در نهایت به استان گلستان سفر کرد.
در طول این سفر، نخعی با بسیاری از مهاجران سیستان و بلوچستان که به دلیل بحران خشکسالی ناگزیر به ترک دیار خود شده بودند، مواجه شد. او اشاره می‌کند که بیشتر این مهاجرت‌ها به استان‌های مازندران و گلستان صورت گرفته است. “وقتی وارد گلستان شدم، خیلی از مردمانی را دیدم که از سیستان و بلوچستان مهاجرت کرده بودند. در مواجهه با آن‌ها متوجه شدم دردهایشان شبیه به دردهای خود من است. متوجه شدم آن‌ها بیشتر از من «هامونی» هستند و اصرار داشتند که فکری باید برای احیای هامون صورت بگیرد.”
بازتاب سفر و الهام‌بخشی برای آینده
نخعی می‌گوید در طول سفر، بسیاری از مردم برای بازدید از هامون و دیدن تالاب از نزدیک ابراز علاقه کرده‌اند. او خاطره جالبی را از یک خانم نقاش تعریف می‌کند که پدربزرگ، پدر و خودش در هامون متولد شده بودند، اما او به دلیل مهاجرت در کودکی، هیچ‌گاه تالاب را ندیده بود. این خانم ابراز علاقه کرد که به هامون سفر کند تا بتواند از بحران دریاچه نقاشی بکشد. قرار است برای نخستین بار یک خانم اهل سیستان و بلوچستان برای کشیدن نقاشی با شعار «#من_هامونم» به آنجا بیاید.
هامون: رویای بازگشت به دوران طلایی گردشگری
نخعی با اشاره به شرایط آب و هوایی منطقه، از گردشگران می‌خواهد که از خرداد تا اوایل پاییز به هامون سفر نکنند و بهترین زمان را پاییز و اواخر زمستان می‌داند. او معتقد است که گردشگران باید در شرایط ایده‌آل از هامون لذت ببرند. او با حسرت از روزگاری یاد می‌کند که هامون به قدری زیبا بود که گردشگران بسیاری به این منطقه سفر می‌کردند: “وقتی بچه بودم، همیشه دوست داشتم نوروز شود تا گردشگران به اینجا سفر کنند و بتوانیم گردشگران زیادی را در هامون ببینیم.”
وی به کوه خواجه، که در بستر دریاچه قرار دارد و مرکز گردشگری هامون و سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود، اشاره می‌کند. در گذشته، با ورود گردشگران، بازارچه‌هایی برپا می‌شد و مردم محلی به پذیرایی از آن‌ها می‌پرداختند. این جنب و جوش، وصف‌ناپذیر بود. به همین دلیل است که مردم هامون و کل استان نسبت به وضعیت بحرانی تالاب تعصب دارند، چرا که دوران پرآبی آن را به چشم دیده و لمس کرده‌اند.
ادامه راه: رکاب‌زنی تا احیای کامل هامون
سفر فعلی صادق نخعی به پایان رسیده، اما برنامه‌های او برای احیای تالاب هامون ادامه دارد. او قصد دارد به سفرهای خود برای جلب توجه بیشتر ادامه دهد، حتی به نیت سفر با دوچرخه و با همان شعار به افغانستان و در صورت امکان به کشورهای دیگر. او برنامه‌ریزی کرده است که سال آینده نوار جنوبی کشور را رکاب بزند. نخعی با قاطعیت می‌گوید: “این سفر و این داستان نباید تمام شود و به قدری باید ادامه پیدا کند تا بحران هامون به پایان برسد. تا عمر دارم به عنوان یک توریست دوچرخه‌سوار برای احیای هامون رکاب می‌زنم.”
سایکل‌توریسم: سفری سبز با پیامی بزرگتر
این سفر، نمونه بارزی از سایکل‌توریسم (گردشگری با دوچرخه) است. سایکل‌توریسم، یکی از شاخه‌های پرطرفدار گردشگری امروزی است که مطالعات نشان می‌دهد در جوامع پیشرفته، ۴۰ درصد بیشتر از تورهای اتوبوسی برای جوامع محلی درآمدزا بوده است، زیرا سایکل‌توریست‌ها می‌توانند برای ساعات بیشتر و طولانی‌تری در یک منطقه بمانند. سایکل‌توریسم نه تنها یک سبک سفر ماجراجویانه و دوست‌دار محیط‌زیست است، بلکه اغلب با شعارهای محیط‌زیستی و صلح همراه می‌شود و این امکان را فراهم می‌کند تا پیام‌های مهمی را به گوش جهانیان برساند.
