خدیجه ناصری قاجار، مشهور به «عزالسلطنه»، یکی از دختران ناصرالدین شاه قاجار بود که زندگی‌اش با تحولات بزرگ سیاسی و تاریخی ایران گره خورده است. او در سال ۱۲۶۹ شمسی از همسر شاه، محبوب‌السلطنه، متولد شد و سی‌وچهارمین فرزند از مجموع ۳۷ فرزند ناصرالدین شاه به شمار می‌رفت.
عزالسلطنه در دوران کودکی با حادثه ترور پدرش مواجه شد؛ در آن زمان تنها شش سال داشت. پس از آن، زندگی‌اش در بستر تغییرات گسترده سیاسی ادامه یافت و او شاهد گذار ایران از سلطنت قاجار به پهلوی و سپس انقلاب اسلامی بود.
ازدواج و زندگی خانوادگی
در جوانی با غلامحسین امیراصلانی، ملقب به احتشام‌الملک، ازدواج کرد و صاحب شش فرزند شد. زندگی خانوادگی او در کنار جایگاه سیاسی‌اش، تصویری از زنان درباری عصر قاجار را به نمایش می‌گذارد؛ زنانی که برخلاف تصور رایج، در بسیاری از تحولات اجتماعی و سیاسی نقش داشتند.
شاهد شش پادشاه و یک انقلاب
عزالسلطنه از معدود اعضای خاندان قاجار بود که دوران حکومت شش پادشاه ایران را از نزدیک تجربه کرد: ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه، احمدشاه، رضاشاه و محمدرضاشاه. او پس از انقلاب اسلامی نیز به مدت شش سال در ایران زندگی کرد و سرانجام در تاریخ ۸ اردیبهشت ۱۳۶۳ شمسی چشم از جهان فروبست.
پیکر عزالسلطنه در قطعه ۱۸ بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد؛ جایی که امروز سنگ قبر او یادآور یکی از آخرین بازماندگان خاندان سلطنتی قاجار است که تاریخ معاصر ایران را با چشم خود دیده بود.
نگاهی به جایگاه زنان قاجار در تاریخ
زندگی عزالسلطنه نمونه‌ای از حضور زنان دربار قاجار در متن تحولات تاریخی ایران است. برخلاف تصویر کلیشه‌ای از زنان آن دوره، بسیاری از آنان در عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی نقش‌آفرینی داشتند. عکس‌های رنگی برجای‌مانده از آن دوران، چهره‌ای متفاوت از زنان قاجار را نشان می‌دهد؛ زنانی با هویت، شخصیت و تجربه‌هایی که در تاریخ کمتر دیده شده‌اند.
سنگ قبر عزالسلطنه در بهشت زهرا نه‌تنها نشانی از یک شخصیت تاریخی، بلکه نمادی از پیوند گذشته سلطنتی ایران با تحولات مدرن و معاصر کشور است.
About the Author
