در حالی که نمایشگاه‌های پرزرق‌وبرق پرندگان شکاری در کشورهای عربی برگزار می‌شود، پشت پرده این رویدادها واقعیتی تلخ نهفته است: قاچاق گسترده پرندگان بومی ایران به بازارهای رسمی و غیررسمی کشورهای حاشیه خلیج فارس. این تجارت غیرقانونی، هر ساله صدها پرنده شکاری مانند شاهین، باز و بالابان را از زیستگاه‌های طبیعی ایران خارج کرده و به ویترین تفریح اشراف‌زادگان عرب تبدیل می‌کند.
سنت قوش‌بازی و تهدید گونه‌های در حال انقراض
قوش‌بازی، آیینی دیرینه در میان شیوخ عرب، همچنان بخشی از هویت فرهنگی و نماد اشرافیت در کشورهای عربی محسوب می‌شود. پرندگان شکاری مانند شاهین و بالابان، ابزار اصلی این تفریح هستند و طعمه محبوب آن‌ها، پرنده‌ای به نام «هوبره» است که در بیابان‌های ایران و پاکستان زندگی می‌کند. این گونه در خطر انقراض قرار دارد و جمعیت آن در ایران به شدت کاهش یافته است.
برآوردهای کارشناسان نشان می‌دهد که سالانه بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ شاهین از مناطق مختلف ایران، از جمله ترکمن‌صحرا، سواحل دریای خزر، سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان، زنده‌گیری و قاچاق می‌شوند. این پرندگان پس از جابه‌جایی داخلی، از طریق مرزهای زمینی یا مسیرهای دریایی به امارات، قطر و عربستان منتقل می‌گردند.
ورود سازمان محیط زیست به مقابله با قاچاق حیات‌وحش
در سال‌های اخیر، سازمان حفاظت محیط زیست ایران با هدف مقابله با قاچاق گونه‌های زیستی، به عضویت ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز درآمده است. غلامرضا ابدالی، مدیرکل دفتر مدیریت و حفاظت حیات‌وحش، اعلام کرده که کمیته‌ای تخصصی برای مقابله با قاچاق پرندگان شکاری تشکیل شده و دستگاه‌هایی مانند گمرک، پلیس فرودگاه و پلیس بین‌الملل در این روند مشارکت دارند.
وی همچنین از تدوین سازوکارهای نظارتی برای کنترل ورودی و خروجی‌های حیات‌وحش خبر داده و تأکید کرده که مذاکراتی با وزارت امور خارجه برای اطلاع‌رسانی به کشورهای همسایه در حال انجام است. هدف این تعاملات، جایگزینی اقدامات غیرقانونی با همکاری‌های سازنده در زمینه حفاظت از گونه‌های زیستی است.
نقش جوامع محلی در زنده‌گیری پرندگان
ابدالی در ادامه توضیح می‌دهد که در برخی مناطق محروم کشور، زنده‌گیری پرندگان شکاری به‌عنوان منبع درآمد تلقی می‌شود. این موضوع باعث فشار مضاعف بر طبیعت و حیات‌وحش شده است. به گفته او، برنامه‌ریزی برای بهبود وضعیت اقتصادی این جوامع می‌تواند نقش مؤثری در کاهش قاچاق و حفظ تنوع زیستی ایفا کند.
مسیرهای قاچاق و مراکز پرورش در کشورهای عربی
کریدورهای قاچاق پرندگان شکاری از شمال شرق و غرب دریای خزر آغاز می‌شوند و در جنوب کشور به مقصد نهایی یعنی امارات و عربستان ختم می‌گردند. برخی مراکز پرورش پرندگان شکاری در کشورهای عربی در کنار این مسیرها فعالیت دارند و متأسفانه با برداشت مستقیم از طبیعت ایران، به این تجارت دامن می‌زنند.
در این میان، مزایده بین‌المللی پرورش‌دهندگان باز که در منطقه ملهم ریاض برگزار شد، نمونه‌ای از این تجارت پررونق است. پرندگان نادر با قیمت‌های نجومی در این رویداد عرضه شدند و تصاویر آن از طریق تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی به سراسر جهان مخابره شد. اما در سوی دیگر این نمایش، زیستگاه‌های ایران قرار دارند که هر سال بخشی از ذخایر طبیعی‌شان به دام صیادان و شبکه‌های قاچاق می‌افتد.
آمار نگران‌کننده از قاچاق پرندگان شکاری
- بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ شاهین سالانه از ایران به کشورهای عربی قاچاق می‌شود
- حدود ۴ هزار تخم، جوجه و پرنده بالغ هوبره هر سال از ایران خارج می‌گردد
- قیمت فروش یک بال هوبره در بازارهای غیرقانونی عربی بین ۵ تا ۲۰ هزار دلار است
- تاکنون ۳۰ هزار تله زنده‌گیری هوبره از مناطق مرزی ایران و افغانستان جمع‌آوری شده
- جریمه قاچاق شاهین و بالابان تا ۷۹۰ میلیون تومان تعیین شده است
نتیجه‌گیری
قاچاق پرندگان شکاری از ایران به کشورهای عربی، نه‌تنها تهدیدی جدی برای تنوع زیستی و اکوسیستم‌های طبیعی کشور است، بلکه نشان‌دهنده ضعف در نظارت و تعاملات منطقه‌ای در حوزه محیط زیست است. مقابله با این پدیده نیازمند همکاری بین‌نهادهای داخلی، تقویت زیرساخت‌های نظارتی و تعامل مؤثر با کشورهای همسایه است. حفظ میراث طبیعی ایران، وظیفه‌ای ملی و بین‌المللی است که باید با جدیت دنبال شود.
About the Author
