نشانه های عفونت پس از عمل بینی

علائم عفونت عمل بینی معمولاً شامل قرمزی، تورم غیرطبیعی، درد شدید، ترشح چرکی و تب است. این وضعیت اگر به‌موقع درمان نشود، می‌تواند باعث عوارض جدی مثل بدشکلی بینی یا حتی گسترش عفونت به سینوس‌ها شود. برای جلوگیری، رعایت دقیق دستورات جراح، مصرف آنتی‌بیوتیک، شست‌وشوی منظم بینی و مراجعه فوری به پزشک در صورت مشاهده علائم ضروری است.

عفونت بینی بعد از عمل اگرچه نادر است، اما در صورت بروز می‌تواند خطرناک باشد.
علائم اصلی آن شامل:

قرمزی و التهاب شدید اطراف بینی
درد مداوم یا رو به افزایش
ترشحات چرکی (زرد یا سبز)
تب و لرز
تورم غیرقرینه

برای جلوگیری: شست‌وشوی منظم بینی، مصرف کامل آنتی‌بیوتیک، پرهیز از لمس زخم و رعایت توصیه‌های پزشک ضروری است. در صورت مشاهده علائم، باید سریعاً به جراح خود مراجعه کنید.

اگر بعد از عمل بینی با قرمزی شدید، تورم ناگهانی یک‌طرفه، درد کنترل‌ناپذیر، ترشح چرکی (زرد یا سبز)، بوی بد یا تب بالا مواجه شدید، احتمال عفونت پس از بینی وجود دارد. این وضعیت یک اورژانس جراحی محسوب می‌شود و بلافاصله باید با جراح خود تماس بگیرید

عمل زیبایی بینی (رینوپلاستی) یکی از پرطرفدارترین جراحی‌های زیبایی در تهران و سراسر ایران است. اما مانند هر عمل جراحی‌ای، عفونت بعد از عمل بینی یکی از عوارض نادر اما جدی است که می‌تواند نتیجه زیبایی و عملکرد بینی را تحت تأثیر قرار دهد.

مراحل پیشگیری، تشخیص زودهنگام و مدیریت عفونت

در زیر راهنمای گام‌به‌گام بر اساس تجربه و شواهد علمی ارائه می‌دهم:

پیشگیری (قبل و بلافاصله پس از عمل)

انتخاب جراح و کلینیک معتبر
دقت در تحقیق و مشاهده نمونه کارها مهم است. جراحی باید در محیطی با شرایط استریل بالا انجام شود.
ارزیابی وضعیت سیستمیک بیمار
مشکلاتی مثل دیابت، کمبود تغذیه، بیماری خودایمنی یا سیگار کشیدن باید کنترل شوند.
قطع سیگار
حداقل ۲ هفته پیش و بعد از عمل، مصرف سیگار را متوقف کنید تا جریان خون بهتری به بافت‌ها برسد.
آنتی‌بیوتیک پیشگیرانه (در موارد لازم)
استفاده مداوم آنتی‌بیوتیک پیشگیرانه در همه موارد توصیه نمی‌شود؛ شواهد اثربخشی آن مختلط است.
اما در جراحی‌های پیچیده یا استفاده از گرافت خارجی، ممکن است یک دوز پیش از عمل داده شود.
آموزش مراقبت به بیمار
- شست‌وشو ملایم با محلول نمکی استریل
- اجتناب از فشار یا لمس شدید بینی
- رعایت بهداشت دست‌ها هنگام دست زدن به اطراف بینی

تشخیص زودهنگام

در مراجعات کنترل (روزهای سوم، پنجم، هفتم پس از عمل) حتما پوست، درد و ترشحات بررسی می‌شوند.
اگر چیزی غیرطبیعی دیده شود (به‌ویژه قرمزی افزاینده، درد شدید یا ترشح بدبو)، ممکن است عکس، کشت میکروبی یا سونوگرافی مورد نیاز باشد.

مدیریت عفونت (در صورت بروز)

شروع سریع آنتی‌بیوتیک مناسب (خوراکی یا تزریقی)
نوع آنتی‌بیوتیک بستگی به باکتری مشکوک دارد؛ ممکن است نیاز به تغییر بر اساس جواب کشت باشد.
تخلیه چرک (در صورت لزوم)
اگر تجمع چرک باشد، ممکن است نیاز به برش کوچک و تخلیه باشد.
استفاده از شست‌وشوی موضعی و محلول‌های ضدعفونی‌کننده
در موارد ملایم، شست‌وشوی موضعی با محلول نمکی آنتی‌بیوتیک‌دار کمک می‌کند.
کنترل دقیق بیمار و پیگیری مستمر
معاینه روزانه یا هر دو روز یک‌بار انجام می‌شود تا روند بهبود بررسی شود.
در موارد شدید، ممکن است نیاز به برداشتن گرافت یا ایمپلنت باشد
اگر عفونت کنترل نشود یا بافت نکروز شده باشد، گرافت باید خارج شود تا بیماری گسترده‌تر نشود. من در عمل‌های پیشرفته قبلاً این شرایط را دیده‌ام.

چرا پیشگیری از عفونت بعد از عمل بینی حیاتی است؟

وقتی جراحی انجام می‌شود، بخیه‌ها و شکاف‌های کوچکی در بافت‌های بینی ایجاد می‌شود — درست مانند ساخت یک پل ظریف. اگر کوچکترین میکروبِ ناخواسته وارد آن منطقه شود، ممکن است همان «پل» دچار ترک خوردگی یا افت شود. عفونت بعدی می‌تواند باعث مشکلاتی مثل از بین رفتن گرافت، نکروز بافت، آسیب به ساختار بینی، نیاز به جراحی مجدد یا بد شکل شدن بینی شود.

مطالعات نشان داده‌اند که نرخ عفونت پس از عمل جراحی در نواحی شکمی، پوستی یا دهانی می‌تواند بین ۲ تا ۵٫۶٪ متغیر باشد.

“The incidence of postop infections is relatively low (2%–5.6%). A multidisciplinary approach is advisable.” (Source: Prevention and Treatment of Postoperative Infections after Sinus …, PMC)
ترجمه: «شیوع عفونت‌های پس از عمل نسبتاً پایین است (۲٪ تا ۵٫۶٪). رویکرد چندرشته‌ای توصیه می‌شود.»
تفسیر: هرچند عدد زیاد به نظر نمی‌رسد، اما در جراحی بینی که نواحی حساس و ظریف دارد، کوچک‌ترین غفلت می‌تواند عواقب بزرگ داشته باشد.

در رینوپلاستی، معمولاً جراحان پیشگیرانه آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند:

“To avoid postoperative infection, antibiotic prophylaxis following rhinoplasty is used in over 90% of the procedures.” (Evaluation of Antibiotic Prophylaxis in Rhinoplasty, PMC)
ترجمه: «برای جلوگیری از عفونت پس از عمل، آنتی‌بیوتیک پیشگیرانه در بیش از ۹۰٪ از جراحی‌های رینوپلاستی استفاده می‌شود.»
تفسیر: این نشان می‌دهد که تقریباً در بیشتر موارد، جراحان از آنتی‌بیوتیک برای کاهش خطر استفاده می‌کنند. اما دقت کنید — استفاده طولانی‌مدت و نادرست هم خطر مقاومت میکروبی را بالا می‌برد.

همچنین، یک بررسی سیستماتیک تازه (۲۰۲۴) نشان می‌دهد که شواهد محکمی مبنی بر تأثیر آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیرانه در کاهش عفونت بعد از عمل وجود ندارد.

“This review and meta-analysis found no substantial evidence supporting prophylactic antibiotics’ effectiveness in reducing postoperative infection rates.” (Benites et al., 2024)
ترجمه: «این مرور و متا‌آنالیز، شاهد قابل توجهی برای اثربخشی آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیرانه در کاهش نرخ عفونت پس از عمل نیافت.»
تفسیر: یعنی نباید به صورت کورکورانه آنتی‌بیوتیک تجویز شود؛ اما این به معنای حذف کامل آن نیست، بلکه استفاده هوشمندانه و طبق پروتکل است.

بنابراین، ترکیب روش‌های مراقبتی و استفاده صحیح از آنتی‌بیوتیک است که احتمال عفونت بعد از عمل بینی را به حداقل می‌رساند

نحوه انجام صحیح شست‌وشوی بینی

شست‌وشوی بینی اگر به درستی انجام نشود، نه تنها فایده‌ای ندارد بلکه ممکن است باعث تحریک و آسیب شود. چند نکته کلیدی:

استفاده از آب استریل یا فیلترشده
آب خانگی ممکن است دارای میکروب باشد (مثلاً آمیب آزاد) و خطرناک باشد. “The water should not be tap water … The water should be sterile or filtered …” (Wikipedia, Nasal irrigation)
ترجمه: «آب نباید آب شهری باشد … باید استریل یا فیلتر شده باشد.»
تفسیر: حتی در خانه، اگر از آب شیر استفاده می‌کنید، آن را جوشانده و سرد کرده یا از آب استریل استفاده کنید.
ترکیب صحیح نمک
از سرم فیزیولوژیک تجاری یا دستور پزشک استفاده کنید؛ نیازی به اضافه کردن زیاد نمک یا مواد دیگر نیست.
روش اجرا / زاویه درست
سر را کمی به جلو و به یک طرف مایل کنید؛ محلول را از سوراخ بالاتر وارد و از سوراخ پایین‌تر خارج کنید. این زاویه باعث می‌شود محلول داخل بینی حرکت کرده و ترشحات را شسته بیرون آورد.
فرکانس مناسب
روزهای اول، ممکن است ۳ تا ۵ بار در روز توصیه شود. با بهبود وضعیت، تعداد کاهش یابد.
لطیف و بدون فشار زیاد
آب را با فشار ملایم وارد کنید، نه با فشار بالا.
پرهیز از استفاده از رشته‌ یا ابزار نوک‌تیز
هر گونه ابزار سخت یا نوک‌تیز ممکن است مخاط حساس را زخمی کند.

نکات تکمیلی و هشدارها

✔️ نکاتی که باید رعایت شود

پرهیز از زدن ماساژ یا فشار به بینی
همانطور که اگر دیوار تازه رنگ شده را لمس کنید لکه می‌ماند، بینی تازه عمل شده نیز به لمس حساس است.
عدم استعمال سیگار و محصولات دخانی
سیگار باعث کاهش جریان خون و اختلال ترمیم می‌شود.
کاهش فعالیت ورزشی سنگین یا بلند کردن اجسام سنگین
فشار خون را بالا می‌برد و ممکن است تأثیر منفی بر منطقه عمل بگذارد.
پرهیز از فرو بردن بینی در آب (دوش مستقیم، باران سنگین)
اگر دوش می‌گیرید، سر را عقب بگیرید و از ناحیه بینی محافظت کنید.
عدم استفاده طولانی از عینک سنگین
اگر از عینک طبی استفاده می‌کنید، در هفته‌های اول فشار آن روی پل بینی را کاهش دهید یا از لنز استفاده کنید.
پرهیز از تماس با محیط‌های آلوده یا خاکی
گرد و غبار ممکن است حاوی میکروب باشد.