۱۲ حقیقت جالب درباره آکروپولیس آتن

آکروپولیس آتن؛ مشهورترین، اما نه تنها آکروپولیس

آکروپولیس آتن، اگرچه از شهرت جهانی برخوردار است، تنها یکی از بسیاری از آکروپولیس‌های ساخته‌شده در سراسر یونان است. واژه‌ی “آکروپولیس” از ترکیب دو واژه‌ی یونانی “آکروس” (نقطه‌ی مرتفع) و “پولیس” (شهر) گرفته شده و به معنای “شهر بلند” است. این اصطلاح به دژها و معابد مرتفعی اطلاق می‌شود که در نقاط استراتژیک یونان به‌عنوان مراکز زندگی، فرهنگ و حفاظت بنا شده‌اند.

علاوه بر آکروپولیس آتن، شهرهایی مانند آرگوس، تبس و کورینت نیز آکروپولیس‌های تاریخی دارند. این سازه‌های مرتفع، به‌دلیل موقعیت استراتژیک خود، نقشی حیاتی در دفاع از شهرها در برابر حملات دشمنان داشته‌اند و همزمان، به‌عنوان مراکز مذهبی و فرهنگی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفتند. هر یک از این آکروپولیس‌ها، داستان منحصر به فردی از تاریخ و تمدن یونان را بازگو می‌کنند.

نشانه‌هایی از زندگی در عصر نوسنگی

سابقه‌ی سکونت انسان در آکروپولیس به دوره‌ی نوسنگی می‌رسد. شواهد نشان می‌دهند که وجود چشمه‌های آب شیرین، این منطقه را به مکانی مناسب برای زندگی تبدیل کرده بود. آثار باستانی کشف‌شده، شامل خانه‌ای و یک گورستان مربوط به دوره‌ی نوسنگی (بین سال‌های ۴۰۰۰ تا ۳۲۰۰ پیش از میلاد) است که نشان از وجود تمدن در این منطقه در آن دوران دارد.

علاوه بر این، چندین چاه عمودی نیز کشف شده که حاوی ظروف و اشیای مختلف هستند. برخی محققان این چاه‌ها را به‌عنوان منبع آب و گروهی دیگر آن‌ها را به‌عنوان محل‌های دفن آیینی می‌دانند، زیرا در کنار اشیاء، استخوان‌های انسانی نیز یافت شده است. این کشفیات، تصویری روشن‌تر از تاریخ اولیه آکروپولیس را به تصویر می‌کشند.

از دژ نظامی تا مرکز مذهبی

اولین سازه‌های آکروپولیس، با هدف دفاع نظامی ساخته شدند. موقعیت مرتفع و استراتژیک آن، آن را به مکانی ایده‌آل برای دفاع تبدیل کرده بود. در قرن سیزدهم پیش از میلاد، میسنی‌ها اولین دیوار دفاعی آکروپولیس را بنا نهادند. این دیوار، چنان مقاوم بود که بخش‌هایی از آن تا به امروز باقی مانده و به مدت هشت قرن از این مکان حفاظت کرده است.

با گذر زمان، آکروپولیس از یک دژ نظامی به یک مرکز مذهبی تبدیل شد. معابد و بناهای مذهبی به این مجموعه اضافه شدند و آکروپولیس به مکانی مقدس برای پرستش خدایان یونانی، به‌ویژه آتنا، تبدیل شد. این تغییر کاربری، نشان از تحولات فرهنگی و تاریخی آکروپولیس در طول زمان دارد.

بناهای نمادین آکروپولیس؛ ساخته‌شده در چند دهه

مشهورترین بناهای آکروپولیس، از جمله پارتنون، معبد ارختئون، دروازه پروپیلایا و معبد آتنا نایک، همگی در قرن پنجم پیش از میلاد و در عرض چند دهه ساخته شدند. این پروژه عظیم، پس از پیروزی آتنی‌ها بر پارسی‌ها، با هدف نمایش قدرت و شکوه آتن آغاز شد و تحت رهبری پریکلس، سیاستمدار برجسته‌ی آتن، به اجرا درآمد. ایکتینوس و کالیکراتس، معماران این پروژه، و فیدیاس، مجسمه‌ساز مشهور (خالق مجسمه‌ی ۴۳ فوتی زئوس در المپیا) رهبری این کار را بر عهده داشتند.

هزاران کارگر، هنرمند و صنعتگر در این پروژه مشارکت کردند و در عرض فقط ۵۰ سال، مجموعه‌ای از بناهای شگفت‌انگیز را بر فراز تپه‌ای به ارتفاع ۵۰۰ فوت از سطح شهر بنا نهادند. این مجموعه، آتن را به‌عنوان مرکز هنر، ایمان و اندیشه یونانی معرفی کرد. با این حال، دوران طلایی آتن کوتاه بود. تنها یک سال پس از تکمیل پارتنون، جنگ پلوپونز با اسپارتا آغاز شد و آتن در سال ۴۰۴ پیش از میلاد به تصرف اسپارتایی‌ها درآمد. خود پریکلس نیز در جریان یک بیماری همه گیر جان خود را از دست داد. اما آکروپولیس، میراثی ماندگار از آن دوران طلایی باقی ماند.

آتنا؛ الهه حامی آکروپولیس

آکروپولیس، با وجود گذر قرن‌ها، بلایای طبیعی، جنگ‌ها و بازسازی‌ها، کامل‌ترین مجموعه‌ی باستانی باقی‌مانده از یونان است. با این حال، بسیاری از تزئینات و آثار هنری آن از بین رفته‌اند. یکی از این آثار، مجسمه‌ی عظیم آتنا بود که در داخل پارتنون قرار داشت. این مجسمه، که به آتنا پارتنوس معروف بود، توسط فیدیاس از طلا و عاج ساخته شده و ارتفاعی نزدیک به ۴۰ فوت داشت. آتنا، با زره‌ی درخشان و جواهرات خیره‌کننده، نمادی از قدرت معنوی و اقتصادی آتن بود.

این مجسمه در دوران باستان ناپدید شد و احتمالاً تخریب گردید. اما به لطف نسخه‌های رومی، تصوری از ظاهر این اثر باشکوه در دسترس است. برای دیدن بازسازی کامل این مجسمه در ابعاد اصلی، می‌توانید به نشویل، تنسی سفر کنید. در دهه‌ی ۱۹۸۰، هنرمندی به نام آلن لیکوایر، نسخه‌ای تمام قد از آتنا پارتنوس را ساخت که اکنون در نسخه‌ی بازسازی‌شده‌ی پارتنون در نشویل نگهداری می‌شود.

انتقال مرمر به آکروپولیس؛ سفری دشوار و شگفت‌انگیز

مرمرهایی که برای ساخت بناهای کلاسیک آکروپولیس، از جمله پارتنون، استفاده شدند، بومی منطقه نبودند. این مرمرها از کوه پنتلیکوس، در ۱۰ مایلی شمال شرقی آتن، استخراج می‌شدند. این منطقه به دلیل کیفیت بالای مرمر سفید خود مشهور بود. فرآیند استخراج مرمر بسیار دشوار بود؛ سنگ تراشان با استفاده از گوه‌های آهنی و چکش، بلوک‌های مرمر را جدا می‌کردند.

پس از استخراج، مرمرها از طریق جاده‌ای سراشیبی به آتن منتقل می‌شدند. اما کار هنوز تمام نشده بود؛ کارگران باید این بلوک‌های سنگین را از شیب تند تپه‌ی آکروپولیس بالا می‌بردند. این تلاش بی‌وقفه، نشان از تعهد و مهارت مردمان آن دوران برای خلق شاهکارهای معماری دارد که همچنان جهان را شگفت زده می‌کند.

پارتنون رنگارنگ

اگرچه تصویری که از یونان باستان داریم، معمولاً شامل مرمر سفید درخشان است، اما پارتنون و سایر بناهای آکروپولیس زمانی پر از رنگ بودند. آزمایش‌هایی که در میانه‌ی دهه‌ی ۲۰۰۰ انجام شد، نشان داد که رنگ‌هایی از جمله آبی، قرمز و سبز روی آن‌ها وجود داشته است. مجسمه‌های حاشیه‌ای پارتنون، با رنگ و حتی لوازم برنزی تزئین شده بودند.

با گذشت زمان، سنگ‌ها در نور خورشید سفید شدند و جنبش‌های نئوکلاسیسیسم در هنر، به تصویری رمانتیک و ایده‌آل از گذشته‌ای سفید و بی‌عیب روی آوردند. با این حال، آثار رنگ‌ها روی مجسمه‌های مرمری یونانی نشان می‌دهند که این مکان‌ها، در رنگ‌های متنوع و شادابی خودنمایی می‌کردند.

قدیمی‌ترین ایستگاه هواشناسی جهان

در دامنه‌های آکروپولیس، ساختاری قرار دارد که به‌عنوان قدیمی‌ترین ایستگاه هواشناسی جهان شناخته می‌شود. این ساختار هشت ضلعی مرمری، که به برج بادها معروف است، حدود ۲۰۰۰ سال قدمت دارد. بسیاری از مورخان بر این باورند که این برج، شامل یک ساعت آبی نیز بوده است. لرد الگین که بسیاری از مجسمه‌های پارتنون را به لندن برد، تلاش کرد این ساختار را نیز منتقل کند، اما با درخواستش مخالفت شد. پس از بازسازی اخیر، برج بادها در سال ۲۰۱۶ برای اولین بار پس از نزدیک به دو قرن، به روی عموم باز شد.

تاریخ مذهبی آکروپولیس؛ از معبد تا مسجد

معابد بت‌پرستی آکروپولیس به قرن ششم پیش از میلاد بازمی‌گردند. در طول قرون بعدی، هویت مذهبی آکروپولیس بارها و بارها توسط امپراتوری‌ها و فاتحان تغییر یافت. پیش از سال 693 میلادی، پارتنون به یک کلیسای بیزانسی تبدیل شد. در سال 1204، فرانک‌ها پارتنون را دوباره به یک کلیسای کاتولیک تبدیل کردند.

در قرن پانزدهم و تحت حکومت امپراتوری عثمانی، پارتنون به یک مسجد مسلمان تبدیل گردید، و مناره‌ای در گوشه جنوب‌غربی آن افزوده شد. این تغییرات متعدد نشان‌دهنده تحولات دینی و فرهنگی آکروپولیس در طول تاریخ و اشغال‌های مختلف است.

آکروپولیس؛ ساخته شده و ویران شده در گذر زمان

آکروپولیس امروزی، نتیجه‌ی قرن‌ها ساخت و ساز و تخریب است. اگرچه گروه اصلی سازه‌ها به قرن پنجم پیش از میلاد تعلق دارند، اما بناهای دیگری نیز بعداً به آن اضافه شدند، مانند معبدی از دوره‌ی روم و یک پله‌نوشته‌ی بزرگ. همچنین، در دوره‌ی حکومت عثمانی، خانه‌های کوچکی در اطراف آکروپولیس ساخته شدند.

در سال 1687، حمله‌ی نیروهای ونیزی به پارتنون (که عثمانی‌ها از آن به‌عنوان انبار باروت استفاده می‌کردند) آسیب‌های جدی به آن وارد کرد. پارتنون آسیب دید، اما مجسمه‌های آن تا سال 1801 در جای خود باقی ماندند. در آن سال، لرد الگین، سفیر بریتانیا، توافقی با عثمانی‌ها انجام داد و این قرارداد منجر به انتقال مرمرهای پارتنون توسط الگین شد. در حال حاضر، بیشتر مجسمه‌های فریس پارتنون در موزه‌ی بریتانیا در لندن قرار دارند. تنها در سال 1822، در دوران جنگ استقلال یونان، یونانی‌ها دوباره کنترل آکروپولیس را به دست آوردند.