رمز و رازهای گل بی برگ زاگرس
ارتفاعات زاگرس میزبان گونه‌ای کمیاب و انحصاری از گیاهان ایران است؛ گل کاردین خالدار که پیش از رویش برگ و ساقه، گل می‌دهد و با ظاهر متفاوت خود جلوه‌ای خاص به پاییز کوهستان‌های زاگرس می‌بخشد. این گیاه اندمیک با نام علمی Biarum persicum تنها در ایران می‌روید و به‌عنوان یکی از نمادهای تنوع زیستی زاگرس شناخته می‌شود.
گل کاردین خالدار؛ گیاهی بی‌برگ اما گلدار
به گفته سجاد علی‌پور، گیاه‌شناس و اکولوژیست، کاردین خالدار از معدود گیاهانی است که در فصل پاییز و بدون برگ گل می‌دهد. این ویژگی به دلیل ذخیره مواد غذایی در پیاز زیرزمینی گیاه است که امکان گل‌دهی حتی در شرایط خشکی و نبود بارندگی را فراهم می‌کند.
- گل‌های این گیاه شیپوری‌شکل و اغلب سفید مایل به بنفش با خال‌های تیره هستند.
- بوی تند گل‌ها نقش حفاظتی دارد و مانع آسیب حیوانات و انسان می‌شود.
در بهار، برگ‌های سبز و پهن گیاه ظاهر می‌شوند تا چرخه رشد و بذرزایی ادامه یابد.
پراکنش محدود گل کاردین خالدار در زاگرس
این گونه اندمیک تنها در ارتفاعات زاگرس از استان‌های فارس، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و کرمانشاه رویش دارد. نخستین بار در ارتفاعات ۲۲۰۰ تا ۲۵۰۰ متری اقلید فارس مشاهده شد و در پاییز ۱۴۰۲ نیز در ارتفاع ۱۶۰۰ متری لردگان چهارمحال و بختیاری ثبت گردید.
تفاوت کاردین خالدار با گیاه کارده
یکی از اشتباهات رایج در میان مردم محلی، یکسان دانستن کاردین خالدار با گیاه «کارده» است که برای تهیه آش سنتی زاگرس استفاده می‌شود. اما این دو گیاه تفاوت‌های اساسی دارند:
- کاردین خالدار متعلق به جنس Biarum است.
- گیاه کارده از جنس Arum بوده و کاربرد خوراکی دارد.
این شباهت اسمی باعث شده گاهی دو گونه با یکدیگر اشتباه گرفته شوند، در حالی که از نظر شکل، زیستگاه و کاربرد کاملاً متفاوت هستند.
ارزش حفاظتی گل کاردین خالدار
به دلیل اندمیک بودن و پراکنش محدود، گل کاردین خالدار زاگرس از دیدگاه علمی و حفاظتی اهمیت ویژه‌ای دارد. مردم محلی در هر منطقه نام‌های متفاوتی برای آن انتخاب کرده‌اند، اما نام رسمی و پذیرفته‌شده این گونه همان «کاردین خالدار» است.
این گیاه با گل‌های خالدار و بوی خاص خود، نمادی از سازگاری شگفت‌انگیز طبیعت ایران و یادآور زیبایی‌های منحصربه‌فرد زاگرس است؛ گلی که نشان می‌دهد حتی در دل زمین خشک نیز حیات می‌تواند جلوه‌ای تازه بیافریند.
About the Author
