چرا داروها سمی می‌شوند؟
با آغاز هفته پیشگیری از مسمومیت‌ها و نام‌گذاری اول آبان به‌عنوان روز پیشگیری از مسمومیت دارویی، آمارهای رسمی نشان می‌دهد که بیشترین موارد مسمومیت در کشور همچنان به داروها مربوط است. تنها در شش ماه نخست امسال، نزدیک به ۱۲۹ هزار نفر دچار مسمومیت شدند که بخش عمده آن ناشی از مصرف دارو بوده است.
آمار نگران‌کننده مسمومیت دارویی در کشور
بر اساس گزارش دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو، بیشترین موارد مسمومیت دارویی در سال ۱۴۰۳ به ترتیب شامل:
- بنزودیازپین‌ها با ۳۳.۴ درصد
- داروهای مسکن غیرمخدر با ۱۶.۹ درصد
- داروهای ضدافسردگی با ۹ درصد
- داروهای قلبی و دیگوکسین با ۵.۳ درصد
همچنین آنتی‌سایکوتیک‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها، محرک‌های سیستم عصبی مرکزی و کورتون‌ها سهم کمتری داشته‌اند. بیشترین موارد مسمومیت دارویی نیز در شهرهای تهران، اهواز، مشهد، کرج و لرستان گزارش شده است.
چرا داروها سمی می‌شوند؟
به گفته دکتر امید سبزواری، استاد سم‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دلایل متعددی برای بروز مسمومیت دارویی وجود دارد:
- مصرف همزمان چند دارو که اثر یکدیگر را تشدید می‌کنند.
- استفاده از یک دارو با نام‌های تجاری مختلف بدون آگاهی بیمار.
- افزایش خودسرانه دوز دارو برای دستیابی به اثر سریع‌تر.
برخی داروها نیز به دلیل داشتن «پنجره درمانی باریک» حتی با اندکی افزایش دوز می‌توانند موجب بروز عوارض جدی شوند؛ مانند داروهای قلبی، ضدانعقاد و ضدسرطان.
علائم هشداردهنده مسمومیت دارویی
شناخت علائم اولیه می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جدی داشته باشد. احساس خستگی، بی‌حالی، اسهال، تعریق شدید، افزایش ضربان قلب، خواب‌آلودگی و افت قند خون در بیماران دیابتی از جمله نشانه‌هایی است که باید جدی گرفته شود. پزشکان توصیه می‌کنند بیماران به‌ویژه کسانی که داروهای قلبی یا انسولین مصرف می‌کنند، به‌طور منظم آزمایش‌های پایش غلظت خونی دارو را انجام دهند.
مسمومیت دارویی در مکمل‌ها و داروهای بدون نسخه
کارشناسان هشدار می‌دهند که حتی مکمل‌ها و ویتامین‌ها نیز می‌توانند در صورت مصرف بیش از حد، به مسمومیت دارویی منجر شوند. این موضوع به‌ویژه درباره ویتامین‌های محلول در چربی مانند A، D، K و E اهمیت بیشتری دارد.
همچنین داروهای ساده و بدون نسخه مانند مسکن‌ها، داروهای سرماخوردگی و آنتی‌هیستامین‌ها نیز در صورت مصرف همزمان یا بیش از حد می‌توانند خطرناک باشند.
ضرورت آگاهی و پیشگیری
مسمومیت دارویی یکی از جدی‌ترین تهدیدها برای سلامت عمومی است و پیشگیری از آن نیازمند آگاهی بیماران و نظارت دقیق پزشکان و داروسازان است. مصرف دارو باید تنها بر اساس نسخه و دستور پزشک انجام شود و بیماران در صورت نیاز به داروی جدید، حتماً مشورت تخصصی دریافت کنند.
نام‌گذاری روز پیشگیری از مسمومیت دارویی یادآور این نکته است که حتی داروهای رایج و ساده نیز در صورت مصرف نادرست می‌توانند به تهدیدی جدی برای سلامت تبدیل شوند.
About the Author
